Çin’in Yapay Zeka Atılımı: DeepSeek
Çin yapımı yapay zeka uygulaması DeepSeek, dünya genelinde birçok kişiyi şaşkına uğrattı; ancak Çin’i yakından takip edenler için bu durum sürpriz olmadı.
Son on yılda Çin, yüksek teknoloji alanındaki uzmanlığını adım adım geliştirdi. Bu çaba, “Çin Malı 2025” adlı iddialı bir projenin parçası olarak öne çıkıyor.
Uzmanlar, DeepSeek’in elde ettiği başarının bu büyük projenin bir sonucu olduğunu ifade ediyor.
“Çin Malı 2025”, Çin hükümeti tarafından 2015 yılında geniş kapsamlı bir şekilde tanıtılmıştı. Projenin amacı, pek çok ürün üzerindeki ‘Çin Malı’ ifadesini daha yüksek kaliteli ve teknolojik ürünlerle değiştirmekti.
Çin, 2025 yılına kadar üzerinde uygulama geliştirmeyi hedeflediği 10 kilit teknolojiyi belirlemişti. Yapay zeka, kuantum bilgisayarlar, elektrikli araçlar, yenilenebilir enerji ve pil teknolojisi bu alanlardan birkaçını oluşturuyor.
Çin, bu teknolojilerin birçoğunda önemli bir oyuncu olmanın yanı sıra bazı sahalarda daha iyimser beklentileri dahi aşmayı başardı.
Londra’daki Kings College’dan ekonomik kalkınma uzmanı Dr. Yundan Gong, “Çin Malı 2025 kesinlikle başarılı bir proje” diyerek, “Pek çok endüstride Çin, gelişim gösterdi ve bazı alanlarda liderlik etmeye başladı” diye ekliyor.
Çin, otomobil pazarında geleneksel liderleri geride bırakmayı başardı; elektrikli araç üreticisi BYD gibi şirketler sayesinde diğer ülkelerden daha fazla otomobil satıyor.
Elektrikli araçlardaki bu durumu, Çin’in dünyanın en büyük pil üreticisi haline gelmesiyle de ilişkilendirmek mümkün. Uluslararası Enerji Ajansı, Çin’in küresel güneş paneli tedarik zincirinin yüzde 80-95’ini kontrol ettiğini bildiriyor.
Araştırmacılara göre, 2028 yılı itibarıyla dünya genelinde üretilen yenilenebilir enerjinin yüzde 60’ı Çin’de gerçekleştirilecek.
BYD gibi şirketler, Çin’in küresel otomobil ihracatında lider konumuna gelmesini sağladı.
Çin, drone sektöründe de önemli bir oyuncu haline geldi. Araştırma şirketi BCC Research’e göre, Şenzen merkezli DJI’ın pazar payı yüzde 70 ve bu alandaki ilk 10 şirketten üçünün Çinli olması dikkat çekiyor.
Bu başarıya ulaşabilmek için Çin Komünist Partisi, 10 yıl önce 250 adet hedef belirlemişti. South China Morning Post’un analizine göre, bu hedeflerin yüzde 86’sı başarıyla gerçekleştirildi.
Eski ABD Başkanı Joe Biden’ın danışmanlarından biri olan Lindsay Gorman, “Çin’in başarılı olmasının sebebi, devlet kapitalizmi modelini benimseyerek hükümetin araştırma ve finansman alanlarını tespit etmesidir” diyor.
Gorman, Çin’in yabancı yetenekleri ülkeye çekme ve uluslararası şirketleri Çinli firmalar ile ortaklık kurmaya ikna etme yeteneğine de dikkat çekiyor.
Başarıya ulaşmak için büyük harcamalar yapıldı. ABD Kongresi’nin araştırmasına göre, Çin hükümeti araştırma, geliştirme ve yabancı şirket alımlarına 1,5 trilyon dolar kaynak aktarmayı planladı ve 2020 yılı itibarıyla bunun 627 milyar doları kullanıldı.
“Çin Malı 2025” projesi o kadar başarılıydı ki, birkaç yıl sonra Çin hükümeti, rakip ülkeleri kışkırtmamak için bu kavramı kullanmaktan vazgeçti.
Ancak bu durum, müfredatı değiştirmek için geç kalınmıştı. Batı’daki birçok ülke, son yıllarda Çin’e teknoloji ihracat kısıtlamaları uygulamaya başladı.
Bu önlemler China’s gelişimini yavaşlatmayı hedefliyor ancak bazı alanlarda etkili olduğu gözlemleniyor. Özellikle mikroçip inovasyonu gibi konularda bu kısıtlamaların işlevsel olduğu düşünülüyor.
Ancak uzmanlar, kısıtlamaların bazı alanlarda Çin’i adeta frenlediklerine inanıyorlar. Çin Malı 2025’in hedeflerinden biri de ülkenin kendine yeterlilik oranını artırmaktı.
Cardiff University Business School’dan Uygulamalı Ekonomi Profesörü Peng Zhou, “Çin’de eski bir deyiş vardır: Yaşam bir yolunu bulur” diyerek, “Kısıtlamalar ve yaptırımlar sadece kökünü değiştiriyor, yönünü değiştirmiyor” ifadelerini kullanıyor.
Prof. Zhou gibi uzmanlar, DeepSeek’i bu durumun güzel bir örneği olarak görüyor. Şirket, ABD’nin yaptırımları sebebiyle en güçlü çiplere erişim sağlayamamıştı.
Daha zayıf çiplerle çalışmak zorunda kalmaları, yeni teknikler geliştirmek zorunda kalmalarına yol açtı ve sonuç olarak çok daha uygun maliyetli bir yapay zeka modeli geliştirdiler.
Bazı rakipleri DeepSeek’in başarılarına daha skeptik yaklaşsalar da, DeepSeek ABD Başkanı Donald Trump’ı da şaşırttı ve Trump bunun özellikle ABD’li yapay zeka devleri için bir “uyarı işareti” olduğunu ifade etti.
Yine de, ABD yapay zeka alanında dünya genelinde lider konumunu koruyor.
Kuantum bilgisayarlar kategorisinde de ABD birçok açıdan önde bulunuyor. Ancak Çinli bilim insanları, bu alandaki makale yayınlarında artık diğer ülkelerin meslektaşlarından daha fazla üretim yapıyor.
ABD, ayrıca kamu ve özel sektörden yüz milyarlarca doları, mikroçip üretimi, bilimsel araştırmalar ve yapay zeka altyapısına yatırarak Çin’le olan rekabetinde stratejik bir konum sağlamaya çalışıyor.
Çin’in ilerlemesinin önünde bir diğer potansiyel engel ise ulusal güvenlik endişeleri. TikTok’un, ABD’de çıkan ilk popüler sosyal medya platformu olması, casusluk şüphesi nedeniyle yasaklamalarla karşılaşmasına neden oluyor.
Temu, Shein gibi Çinli e-ticaret platformları ile DeepSeek gibi yapay zeka uygulamaları da benzer bir tehdit ile karşı karşıya kalabilir.
Öte yandan, Batı dışındaki pazarlarda varlık gösterebilmenin mümkün olduğuna dair bir örnek, Çinli Telekom devi Huawei’de görülebilir. Hızla büyüyen bu şirket, 5G ve akıllı telefon alanında lider konuma yükselirken, 2019’dan bu yana ulusal güvenlik kaygılarıyla ilgili yaptırımlarla mücadele ediyor.
Buna rağmen, Huawei farklı bölgelerde büyümeye devam etti, kendi mikroçiplerini üretmeye başladı ve 100 milyon dolarlık bir ciroya ulaşarak Batı’nın uyguladığı yaptırımları aşmayı başardı.
Kaynak: BBC Türkçe
