Suriye'de Geçiş Dönemi: Silahlar Susturuluyor mu?

Suriye’de Yeniden Yapılanma Süreci Başladı

Suriye’de Beşar Esad rejiminin devrilmesiyle birlikte ülkede yeniden yapılanma süreci hız kazanmış durumda.

Silahların sustuğu birçok bölgede, Esad’ı deviren muhalif güçlerin liderliğini yapan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ), Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ve Türkiye’nin desteklediği Suriye Milli Ordusu (SMO) gibi gruplar hala silah bırakmamış durumda.

HTŞ lideri Ahmed eş-Şera, 29 Ocak’ta gerçekleştirdiği bir konuşmada, Suriye’deki tüm silahlı grupların feshedileceğini ve yeni devlet kurumlarına entegre edileceğini ifade etti.

Aynı gün HTŞ’nin Askeri Operasyonlar Komutanlığı, “tüm silahlı askeri grupların ve siyasi ve sivil devrimci oluşumların” feshedileceğini duyurdu.

SDG’nin komutanlarından Ebu Ömer el-İdlibi, 18 Şubat’ta sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda, SDG ile siyasi kurumların Suriye ordusuna dahil edilmeleri konusunda Şam’la anlaşma sağlandığını bildirdi.

Resmi Suriye Arap Haber Ajansı’na (SANA) göre, 6 Şubat’ta Şam’daki yeni yönetime bağlı güçler, Türkiye destekli SMO’nun kontrolündeki Halep’in Afrin bölgesine girdi. Ancak bu duruma ilişkin çeşitli değerlendirmeler yapıldı.

Geçtiğimiz günlerde Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Suudi Arabistan merkezli bir televizyon kanalıyla gerçekleştirdiği röportajda, Suriye’de Türkiye yanlısı gruplar içinde “80 binden fazla silahlı unsur” bulunduğunu ifade etti.

Fidan, Ankara’nın bu gruplara karşı tutumunu vurgularken, “Gidin milli orduya katılın, milli ordunun bir parçası olun ve ülkede düzensizliğe neden olmayın.” açıklamasında bulundu.

Suriye Milli Ordusu ve Yapılanma Süreci

Suriye Milli Ordusu, Türkiye’nin desteklediği Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) gruplarının bir araya gelerek oluşturduğu çatı bir grup olarak 2017 yılında kuruldu.

Grup, 2019’da İdlib merkezli Ulusal Özgürleştirme Cephesi’nin katılımıyla güçlenmiştir. Suriye Milli Ordusu bünyesindeki önemli gruplar arasında İkinci Tümen (Ceyş el Nukba ve 113’üncü Tugay), Sultan Melik Şah Tümeni, Feylak el Mecid ve Feylak el Şam yer almaktadır.

Türkiye’nin desteklediği bu gruplar çeşitli uluslararası çatışmalara da dahil oldu. İnsan hakları savunucuları, SMO’yu zorla yerinden etme ve demografik mühendislik uygulamaları gibi insan hakları ihlalleriyle suçlamaktadır.

SMO, Suriye’nin Azez ve Afrin bölgelerinde Türkiye’nin desteklediği Suriye Geçici Hükümeti’nin silahlı kuvvetleri olarak görev üstlenmektedir. Geçici Hükümet, Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından Şam’da kurulacak olan geçiş yönetimine destek vereceğini açıklamıştır.

İki SMO komutanı, yeni kurulacak Suriye ordusuna tümen komutanı olarak atanmıştır. Suriye medyası, Şam güçlerinin SMO’nun kontrolündeki bölgelere konuşlandığına dair haberler yayımlamaktadır.

Halep Vilayetindeki Gruplar

Cephe Şamiye (Şam Cephesi)

Cephe Şamiye askerlerinin yer aldığı bir fotoğraf.

Azez merkezli Şam Cephesi, SMO bünyesindeki Üçüncü Kolordu’nun önemli bileşenlerinden birisidir. Grubun liderliğini Halep Valiliğine atanan Azzam Garib yürütmektedir. Türkiye destekli Fırat Kalkanı Harekatı’nda yer alan grup, Eylül 2024’te Suriye Geçici Hükümeti ile iş birliğini durdurduğunu açıkladı ve Halep merkezli silahlı unsurların dağıtılması ve Şam ordusuna katılma yönünde bir duruş sergilemektedir.

Sultan Murat Tümeni

2013’te Suriyeli Türkmenler tarafından kurulan Sultan Murat Tümeni, Fehim Ertuğrul İsa’nın liderliğinde faaliyet göstermektedir. Ankara ile yakın bağları olduğu ifade edilen grup, insan hakları ihlalleri ile suçlanmakta, ABD tarafından da çocuk asker kullanma iddiasıyla eleştirilmektedir.

Son olarak, 2024’te Esad yönetiminin devrilmesinin ardından Fırat Nehri’nin temizlenmesi hedefiyle harekete geçileceği duyurulmuştur. Sultan Murat Tümeni, SMO’nun SDG’ye karşı başlattığı “Özgürlük Şafağı” harekatında yer almaktadır.

Ceyş-ül İslam (İslam Ordusu)

2011 ayaklanmasının ardından kurulan Ceyş-ül İslam, Esad yönetimi ve IŞİD’e karşı yapılan savaşta fonlandığı düşünülmektedir. 2018’de Halep vilayetine geçiş yapan grup, SMO’ya katılmıştır. HTŞ ile önceden çatışmalara giren grup, silahlı grupların Suriye ordusuna katılması fikrine karşı çıkmaktadır.

Müşterek Kuvvetler (Süleyman Şah Tugayı ve Hamza Özel Kuvvetler Tümeni)

Müşterek Kuvvetler'e ait bir propaganda görseli.

Afrin bölgesinde bulunan Müşterek Kuvvetler, SMO’nun İkinci Kolordusu’ndaki Süleyman Şah Tugayı ve Hamza Özel Kuvvetler Tümeni’nden oluşmaktadır. Geçtiğimiz günlerde bu güçler arasında ciddi çatışmalar yaşanmış, ABD ise insan hakları ihlalleri nedeniyle grup üzerinde yaptırımlar uygulamıştır.

İdlib Vilayetindeki Gruplar

Ulusal Özgürleştirme Cephesi

SMO’nun parçalarından biri olan Ulusal Özgürleştirme Cephesi, 2018 yılında Türkiye girişimliğiyle oluşturulmuştur. Bu grup içinde Ahrar’uş Şam, Nureddin Zengi Hareketi gibi önemli unsurlar bulunmaktadır. Ancak İdlib merkezli bu gruplar, HTŞ’nin etkisi altında kalmaya devam etmektedir.

Ahrar’uş Şam (Şam’ın Hürleri)

Ahrar’uş Şam, 2011 yılında kurulmuş olup, döneminin en güçlü muhalif gruplarından biri olmuştur. 2019’da SMO’ya katılan grup, iç çekişmeler yaşamıştır. 2024 yılında Esad yönetiminin devrilmesiyle birlikte harekatta önemli bir rol üstlenmiştir.

Nureddin Zengi Hareketi

Nureddin Zengi Hareketi, 2011 yılında kuruldu ve bir dizi hak ihlalleri ile suçlanmıştır. 2018’de Ulusal Özgürleştirme Cephesi’ne katılmasıyla ilişkileri tekrar düzelmeye başlamıştır.

Kaynak: BBC Türkçe