İktisatçı ve eski Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez, “Çoklu Organ Yetmezliği” başlığı altında ekonomideki durumu, insan vücudundaki hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle benzeterek değerlendirdi.
Eğilmez, insan vücudundaki sağlık sorunlarının çözümü üzerinden yola çıkarak ekonomi alanında karşılaşılan sorunlara da dikkat çekti. Ekonomideki sorunlar tekil veya çoklu olabileceğini ifade eden Eğilmez’in yazısı şu şekilde devam ediyor:
İnsan Vücudundaki Sorunlar
İnsan vücudunda organ yetmezliği, iki farklı şekilde ortaya çıkabilir: Tekil organ yetmezliği ve çoklu organ yetmezliği.
Tekil organ yetmezliği, vücuttaki bir organın, ihtiyaçları karşılayamaması durumunu tanımlar. Örneğin; böbrek yetmezliği, yalnızca bu organın yetersiz kalması durumunda tekil organ yetmezliği olarak nitelendirilir. Bu tür sorunlar bazen ameliyatla, bazen bir üniteye bağlanmakla ya da ilaçla tedavi edilebilir.
Çoklu organ yetmezliği ise, karaciğer, böbrekler, kalp, beyin, akciğerler ve ince bağırsak gibi birden fazla organın, insan ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığı durumları ifade etmek için kullanılır. Çoklu organ yetmezliği, genellikle karmaşık tedavi süreçleri ve yoğun ilaç kullanımını gerektirir; bazı durumlarda organ nakli bile gerekebilir.
Ekonomideki Sorunlar
Benzer şekillerde, ekonomide de tekil ve çoklu sorunlar meydana gelebilir.
Tekil sorunlar, ekonomideki belirli bir göstergenin alışılmış seviyeden sapması ile ortaya çıkar. Örnek vermek gerekirse; enflasyonun yükselmesi, cari açığın artışı ya da büyümenin düşmesi tekil ekonomik sorunlar arasında yer alır. Bu durumda, maliye ve para politikası araçları ile müdahale gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Eğer enflasyon, talep odağında artıyorsa faizin artırılması gibi tedbirler alınır; ancak bu ayarlamaların dikkatli yapılması büyük önem taşır. Aksi takdirde, enflasyonu düşürme çabası, ekonomik durgunluğa yol açabilir.
Çoklu sorunlar ise, ekonomik dengeyi oluşturan unsurlardan iki veya daha fazlasında ortaya çıkan bozulmalardır. Örneğin, enflasyonun artışı ile birlikte büyümenin de düşmesi durumu, çoklu ekonomik sorunların varlığını gösterir ve bu tür durumlarda tedavi yöntemleri sınırlıdır. Son yıllarda, bu tedavi şekline makro ihtiyati önlemler de eklenmiştir.
Tedavi Süreci Zorlu ve Zahmetlidir
Çoklu organ yetmezliğinde olduğu gibi, çoklu ekonomik sorunların çözümü de oldukça zor ve karmaşık bir süreçtir. Bir ekonomik sorunu tedavi etmeye çalışırken, diğer bir sorunun daha da kötüleşmesine neden olunabilir. Örneğin, enflasyonu düşürmek için faizlerin artırılması, büyümede daha fazla düşüşe yol açabilir. Bu, Türkiye’nin oldukça yüksek olan enflasyon sorunuyla başa çıkmaya çalışırken yaşadığı zorluklara örnek teşkil etmektedir.
İlgili önlemlerin dozajının düzgün ayarlanmaması, tedavi sürecinin uzamasına ve yan etkilerin zamanla artmasına yol açabilir. Bu durumda, toplumun uygulanan politikalara olan tepkisi de artabilir.
Enflasyonla başa çıkarken büyümeyi de toparlamak hedefleniyorsa, faiz artırımları gerçekleştirirken siyasi ve sosyal riskleri azaltmak adına dikkatli olunmalıdır. Bu durumu, çoklu organ yetmezliği yaşayan bir hastanın sigara ve alkolü bırakma zorunluluğuna benzetmek mümkündür.
Türkiye, çeşitli alanlarda risk oluşturmayı sürdürürken, aynı zamanda çoklu ekonomik sorunları gidermeye çalışmaktadır; ancak bu durum, karmaşık bir tabloyu beraberinde getirir.
Kaynak: Ekonomim
