İBRAHİM EKİNCİ
Rakamların Dili
Ekrem İmamoğlu ve diğer İBB yöneticilerinin tutuklanmasıyla gelişmelerin etkileri, faiz oranları üzerinde belirgin bir şekilde hissedilmeye başlandı. Faiz ve enflasyon arasındaki ilişki yeniden bozuldu. Enflasyon düşmeye devam ederken, faiz oranları artış göstermekte. Bu durum, bazı kredilerin faiz oranlarının neredeyse enflasyonun iki katına ulaşmasına sebep oldu. Merkez Bankası’nın, faizleri indirdiği dönemde sağlıklı bir bağlantı kurulduğunda, faiz ve enflasyon birbirine yaklaşmışken, şu anda bu durum tersine çevrildi.
TÜİK, nisan ayına ait enflasyon verilerini duyurdu. Yıllık enflasyon oranı %37,86 olarak belirlendi. Mart ayında bu oran %38.10 seviyesindeydi. Ancak, mart ile nisan arasında Merkez Bankası’nın politika faizi %42,5’ten %46’ya çıkarıldı. Gecelik faiz oranları %49’a yükselirken, ortalama fonlama faizi de %48,82 düzeyine ulaştı. Politika faizi ve enflasyon arasındaki fark, 4,40 puandan 8,14 puana çıkmış durumda. Eğer ortalama fonlama faizini dikkate alırsak, bu fark %10,96 puana kadar tırmanmış durumda.
Bazı kredi türlerinde faiz enflasyonun iki katı
Kredi faizleri endişe verici bir boyuta ulaştı. Nurettin Nebati’nin bakanlığı döneminde, yüksek düzeydeki enflasyona rağmen, kredi faizlerine uygulanan sınırlamalar, faiz ve enflasyon bağlantısını ciddi şekilde koparmıştı. Şimdi ise tam ters bir durum söz konusu; enflasyon düşerken, faiz oranları yükseliş gösteriyor. Tüm kredi türlerinde faizler, enflasyon oranlarının çok üstünde seyrediyor. Normal koşullarda, kredi veren finansal kurumlar enflasyonun üzerinde bir faiz talep ederler. Fakat şu anki şartlar, bu durumu aşarak faiz oranlarının enflasyonu önemli ölçüde geçmesine yol açmış durumda.
Operasyonlar öncesinde ihtiyaç kredisi faizi ile enflasyon arasındaki fark 24,63 puan iken, bu miktar 35,23 puana fırladı. KMH dahil ihtiyaç kredi faizi ile enflasyon farkı ise 32,61 puandan 36,64 puana yükseldi. Bu oran, enflasyon oranına (37,86) neredeyse eşit bir seviyede. Ticari kredilerde bu fark 17,10 puandan 24,77 puana çıktı. Ayrıca, KMH dahil tüketici kredilerinde de fark 31,51’den 34,80’e yükseldi. Bu artışlar, enflasyonun 0,24 puan düştüğü bir ortamda meydana geldi.
Daha da önemlisi, Merkez Bankası’nın verilerinden elde edilen faiz oranları, çıplak oranlardır. Bankalar, bu kredilerin kullandırım süreçlerinde sigorta ve diğer ücretleri ekleyerek toplam faizi artırmakta ve böylece gerçek oranlar, tabela oranlarının 3 – 5 – 10 puan üzerinde gerçekleşmektedir.
Bu faizlerle üretim zor
Pek çok iktisatçı, son gelişmeler ışığında Bakan Şimşek’in programının büyük bir yara aldığını, hatta çökmüş durumda olduğunu belirtmektedir. Program, 2023 Haziran ayında hayata geçmişti. İki yıl sonra, Türkiye, politika faizi bakımından dünyada ikinci, enflasyon konusunda ise altıncı sırada yer alıyor. Ancak, iki yıl geçmesine rağmen önemli bir mesafe kat edilemediği gözlemleniyor. Ayrıca, döviz kuruyla enflasyon arasındaki geçişkenlik düşerken, faizden geçişkenlik artış gösteriyor. Prof. Dr. Ensar Yılmaz, bu duruma dikkat çekti ve “Üretici fiyatlarındaki düşüş, ülkedeki enflasyonun nitelik değiştirdiğini gösteriyor. Döviz kuru ve ücret geçişkenliği durmuş gibi; mevcut durum, azalan arz ve artan faiz etkisini yansıtıyor” dedi. İş dünyasından gelen tepkiler de giderek artıyor. Bu faiz oranları ile kredi kullanmanın, üretimi artırmak açısından oldukça zor olduğu ifade ediliyor. Aksi takdirde, kredi maliyetlerinin fiyatlara yansıtılması kaçınılmaz hale geliyor. Böylece, enflasyonu tetikleyen en önemli unsurların başında faiz oranları gelmeye devam edecek.
Kaynak: Ekonomim
