MERVE YİĞİTCAN
Üretim faaliyetlerindeki bozulmalar, yılın ilk dört ayında da sürerken, sanayideki durumun daha da kötüleştiği yönünde veriler ortaya çıkıyor. İmalat sanayii kapasite kullanım oranı Nisan ayında, 6 Şubat depremlerinin etkilerini hariç tutarsak, Eylül 2020’den bu yana en düşük seviyeye gerileyerek yüzde 74,3 oldu. Ayrıca, sanayi üretim endeksi Şubat ayında yıllık bazda yüzde 1,2 daralma gösterdi. Sanayideki iştahsızlık, yatırım malı ithalatındaki düşüşü de tetiklerken, düzenlenen yatırım teşvik belgesi sayısı ise son üç yılın en düşük Ocak-Şubat rakamlarını kaydetti.
Finanse etme güçlüğü çeken sanayiciler, sıkı para politikalarının yanı sıra küresel enflasyonun etkisiyle iç pazarda ve dış pazarda talep sorunları ile karşı karşıya. Bazı sanayiciler, üretim tesislerini kapatma kararını alırken, bazıları da “işler düzelecek” umuduyla operasyonlarını sürdürmek için nerdeyse maliyetine çalışmak zorunda kalıyor. Zorlu geçen 2024’ün ardından, 2025’te de arzuladıkları üretim ortamını bulamayan sanayiciler için olumsuz gelişmeler, yılın ilk dört aylık istatistiklerine de yansıdı. Üretim durumunu en net şekilde gösteren verilere göre, imalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO), nisanda son iki yılın dip noktasına inerek yüzde 74,3 düzeyine geriledi. 6 Şubat’ta meydana gelen depremler sebebiyle Mart 2023’te ölçülen KKO 73,5 iken, bu büyük felaketin etkileri göz ardı edildiğinde ise Nisan 2025, pandemi döneminin izleriyle Eylül 2020’den bu yana en düşük seviye oldu. Nisan ayında KKO’nun en düşük olduğu üç sektör ise yüzde 60,3 ile deri, yüzde 64,3 ile kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması, yüzde 67,2 ile diğer imalatlar olarak belirlendi.
Sanayi üretiminde ciddi düşüş
Faaliyet koşullarındaki bozulma sanayi üretim verilerini de olumsuz etkiliyor. Toplam sanayi üretimi Şubat ayında aylık bazda yüzde 1,6 azalırken, imalat kısmındaki daralma da aynı düzeyde ölçüldü. Yıllık bazda ise sanayi üretimi Şubat ayında yüzde 1,9 gerilerken, imalatta bu düşüş yüzde 2,5 olarak kaydedildi. Özellikle teknoloji sınıflandırmasına göre yüksek teknoloji üretimindeki düşüş dikkat çekiciydi; bu kapsamda yıllık bazda yüzde 24,4 azalma görüldü. Aynı dönemde orta-yüksek teknoloji üretimi yüzde 3,1, orta-düşük teknoloji üretimi yüzde 1,4 azalırken, sadece düşük teknoloji üretimi yıllık bazda yüzde 0,9 artış gösterdi.
Teşvikler yatırımı çekme konusunda yetersiz
Özellikle yılın ikinci yarısı için umutların belirlendiği dönemde, 19 Mart sonrasında yeniden sıkılaşma adımlarının atılması sanayicinin yatırım iştahını olumsuz etkiledi. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanan Şubat ayı yatırım teşvik bültenine göre, yılın ilk iki ayında düzenlenen belge sayısı 1946 olarak belirlendi ve bu rakam son üç yılın en kötü Ocak-Şubat verisi oldu. İlk iki ayda düzenlenen teşvik belgeleri ile öngörülen sabit yatırım tutarı ise 145,7 milyar TL seviyesine gerileyerek son üç yılın en düşük miktarını oluşturdu. Ayrıca, öngörülen istihdam sayısı da 34 bin 934 kişi ile son beş yılın en düşük seviyesine inmiştir.
Tüketim malları ithalatındaki artış endişelendiriyor
Yatırım iştahındaki düşüş, doğrudan yatırım malları ithalatında da gözlemleniyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, geçen yıl boyunca yüzde 4 azalan yatırım malları ithalatı, bu yılın ilk çeyreğinde de yüzde 5,5 düşerek 13,3 milyar dolara ulaştı. Yatırım malları ithalatının toplam ithalat içindeki payı, yılın ilk üç ayında yüzde 13,3’e geriledi. Bununla birlikte, tüketim malları ithalatındaki artışın durdurulamaması, sanayinin karşılaştığı en büyük tehditlerden biri olarak değerlendiriliyor. Tüketim malı ithalatının toplam ithalat içindeki oranı, Nisan 2024 itibarıyla yatırım mallarını geçerek, farkı giderek açmaya başladı. Tüketim malı ithalatı, yılın ilk çeyreğinde yüzde 10 oranında bir artışla 13,4 milyar doları geçti ve toplam ithalattaki payını yüzde 15,3’e çıkardı.
Kaynak: Ekonomim
