Konya‘nın Çumra ilçesine bağlı Küçükköy çevresinde gerçekleştirilen DNA araştırmaları, Çatalhöyük’te yaşamış olan toplumun kadın merkezli bir yapıya sahip olduğunu ortaya koydu.
“Science” dergisinde yayımlanan bu çalışma, “Çatalhöyük anaerkil bir toplum muydu?” sorusuna bilimsel bir yanıt sundu. Çalışma uluslararası bir ekip tarafından yürütüldü ve uzun süredir tartışılan bu konuyu aydınlattı.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden (ODTÜ) evrimsel genetikçi Prof. Dr. Mehmet Somel, Live Science’a verdiği demeçte şu şekilde ifade etti:
“AÇIKÇA GÖRÜLÜYOR”
- “Çatalhöyük ile birlikte, gıda üreten toplumlarda genetik olarak saptanmış en eski sosyal örgütlenme modeline sahibiz. Bu modelin kadın merkezli olduğu açıkça görülüyor.”
Kazılarda, M.Ö. 7100–5800 yılları arasında yaşamış bireylere ait evlerin zeminlerinde bulunan 131 iskeletin DNA’sı incelendi.
Araştırmacılar, 31 farklı binadan alınan kalıntılar aracılığıyla 109 kişinin akrabalık ilişkilerini belirledi. Bulgular, birinci derece akrabaların aynı evin tabanına, ikinci ve üçüncü derece akrabaların ise yakın binalara gömüldüğünü gösterdi. Bu veriler, yerleşimin çekirdek ya da geniş aile temelli bir yapıda olduğunu ortaya koymaktadır.
“HİÇ BEKLEMEDİĞİMİZ BİR SONUÇ”
En dikkat çekici bulgu, mezar yerleşimlerinde nesiller arası bağların ağırlıklı olarak anne üzerinden kurulmasıydı. Prof. Dr. Somel, “Bu binalarda bu kadar güçlü anneden gelen bağlar görmeyi beklemiyorduk” diyerek, Neolitik ve Tunç Çağı Avrupa’sındaki erkek merkezli örneklerin evrensel olmadığını vurguladı.
DNA analizleri, iskeletlerden cinsiyeti belirlenemeyen çocuklar üzerinde de gerçekleştirildi. Sonuçlar, kız bebeklerin daha fazla mezar eşyasıyla gömüldüğünü ortaya koydu. Prof. Dr. Somel, bu verinin de “Bu da hiç beklemediğimiz bir sonuçtu” dedi.
“KADIN MERKEZLİ NEOLOTİK TOPLUMUN İLK KANITI”
Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Jens Notroff, bu araştırmayı şöyle değerlendirdi:
- “Bildiğim kadarıyla bu, kesintisiz biçimde kadın merkezli örgütlenmiş ilk Neolitik toplumun sistematik kanıtıdır.”
Araştırmada, toplum yapısının tanımlanmasında “anaerkil” terimi yerine “kadın merkezli” ifadesinin tercih edildiğine dikkat çekildi. Prof. Dr. Somel, bu tercihini şu şekilde açıkladı:
- “Matrilineal terimi soy takibini anlatır ama biz daha genel bir terim kullanmayı tercih ettik. Her zaman temkinli olmak gerekir.”
“EĞER ERKEKLERİN LEHİNE OLSAYDI…”
Çalışmaya dahil olmayan North Carolina Üniversitesi’nden arkeolog Benjamin Arbuckle ise toplumsal yapılar ile ilgili şu yorumu paylaştı:
- “Eğer mezar eşyası dağılımı erkekler lehine olsaydı, bunun ataerkil yapının kanıtı olduğu düşünülürdü. Kadın merkezli yapılarla ilgili varsayımlar geliştirmekte ise hâlâ zorlanıyoruz.”
Araştırma ekibinden Prof. Dr. Somel, bu çalışmanın bir başlangıç niteliği taşıdığını belirtti. Somel, şunları ifade etti:
- “Şimdi bölgedeki daha eski toplumlardan benzer DNA verileri üretmeye başladık. Yakında bu yapının Çatalhöyük’e özgü olup olmadığını da anlayacağız.”
Kaynak: Halk TV
