Türkiye’nin doğurganlık hızı, 2,1’lik yenilenme seviyesinin altında kalarak 1,48 seviyesine geriledi. Bu durum, Bartın ve Eskişehir’in 1,12 ile en düşük oranı gördüğü iller olmasına neden olurken, sosyologlar bu yeni durumu “çocukların amcası, halası olmayacak” ifadesiyle tanımladığı ‘Fasulye Sırığı Aileler’ kavramıyla değerlendirdi.
‘Sülale’ Kavramı Tarih Olabilir
Sosyologlar, doğurganlık hızındaki düşüşün, geniş aile ve sülale kavramlarını gündelik yaşamda tehlikeye atacağının sinyalini veriyor. Bu düşüş, “fasulye sırığı aile” yapısının yaygınlaşmasına zemin hazırlıyor.
Doğurganlık Hızı Kritik Seviyenin Altında
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2024 yılı için bir kadın tarafından doğurganlık döneminde doğurulan ortalama çocuk sayısı 1,48 olarak belirlendi. Bu oran, nüfusun doğal olarak yenilenmesi için gerekli olan 2,1 seviyesinin oldukça gerisinde.
En Düşük İller Belli Oldu
Doğurganlığın en düşük seviyede yaşandığı iller, 1,12 ile Bartın ve Eskişehir olarak kaydedildi. Bu iki ili, 1,15 ile Zonguldak ve Ankara izlerken, İzmir’in toplam doğurganlık hızı ise 1,17 olarak belirlendi.
“Çocukların Amcaları, Halaları, Teyzeleri Olmayacak”
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Pelin Önder Erol, AA muhabirine yaptığı açıklamada, doğurganlık hızındaki düşüşün ekonomik ve sosyal açılardan birçok olumsuz etki doğurabileceğine dikkat çekti.
Erol, bu düşüşün devam etmesi halinde genç nüfusun azalacağını belirterek, Almanya’nın savaş sonrası ekonomik kalkınma sürecinde yabancı iş gücüne yönelmesinin, mevcut durumun ciddiyetini ortaya koyduğunu vurguladı.
Türkiye İçin Demografik Fırsat Penceresi Dönemi
Doç. Dr. Erol, Türkiye’nin mevcut doğurganlık oranına rağmen, çalışma çağındaki nüfusun genç ve yaşlı nüfustan fazla olduğu bir “demografik fırsat penceresi” döneminde olduğunu ifade etti.
“Yaşlılar Vefat Ettiğinde Bireyler Yalnız Kalacak”
Nitelikli nüfusun her zaman güç olacağını belirten Erol, şu şekilde devam etti:
“Türkiye, şu an yaşlılarına ve çocuklarına ekonomik anlamda destek olabilecek bir durumdadır. Gençlerimizi istihdam edebilirsek, nitelikli iş gücü oluşturma imkânına sahibiz. Zira Çin, Hindistan ve Asya Kaplanları olarak adlandırılan ülkelerin güç kazanmalarında önemli bir faktör de nüfuslarıdır. Genç nüfusu artırmak ve nitelikli bir şekilde değerlendirmek çok önemli. Doğurganlığın azalması sosyal anlamda da çeşitli etkilere yol açacaktır. Artık ailelerin dikey büyümesi doğrultusunda ‘fasulye sırığı aile’ modeli gündeme geliyor. Bu, çocukların amcaları, teyzeleri ya da halaları olmayacağı anlamına geliyor; yani geniş aile kavramından uzaklaşıyoruz. Kuşaklar arasında yalnızca birer temsilci kalacak ve yaşlıların vefat etmesiyle bireyler yalnızlıkla baş başa kalacak. Bu kayıpla birlikte aile, güvenlik duygusunun ve destek mekanizmasının önemli bir kaynağı olma niteliğini kaybedebilir.”
“Doğurganlıktaki Düşüş Geniş Aile Bağlarını Zayıflatıyor”
Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nilüfer Özcan, ekonomik kaygıların yanı sıra kadınların iş gücüne aktif katılımı ve bireyselleşmenin, doğurganlık hızı üzerindeki düşüşte etkili olduğunu kaydetti.
Genç nüfus azalmasının üretim ve sosyal güvenlik sistemlerine olumsuz etkiler doğuracağını belirten Özcan, “Örneğin Japonya’da olduğu gibi yaşlı nüfusun bakım yükü, çalışabilir nüfusun sırtına binmektedir. Bu durum toplumsal dayanışma ve aile bağlarını da zayıflatmaktadır. Doğurganlık oranlarındaki düşüş, geniş aile bağlarını zayıflatarak yalnızlık ve izolasyon sorunlarını artırmaktadır.” dedi.
“Kreşler Yaygınlaştırılmalı, Kadına İstihdam Sağlanmalı”
Prof. Dr. Özcan, kreşlerin yaygınlaştırılması, babalık izninin zorunlu hale getirilmesi, kırsalda eğitimli aileleri destekleme programları ve kadın istihdamına güvenli geçiş mekanizmalarının, doğurganlığın artırılmasında önemli bir rol oynayabileceğini ifade etti.
Kaynak: Ekonomim
