YENER KARADENİZ/İSTANBUL
Orta Doğu’da devam eden İran-İsrail gerilimi, bölge güvenliğinin yanı sıra Türkiye ekonomisine dair beklentileri de olumsuz yönde etkiliyor. Artan belirsizlik ve güvenlik endişeleri, bazı sektörlerde tedarik zincirini zorlayan gelişmelere yol açarken, enerji ve finans piyasalarında dalgalanmaların riski artış göstermekte. Sektör kaynaklarının verdiği bilgilere göre, çatışmalar sonrası bölgeye yakın bölgeler için yapılan yüklemelerde temkinli bir yaklaşım benimsenmiş durumda. Bazı müşterilerin sevkiyatlarını geçici olarak durdurduğu gözlemleniyor. Gerilimin en fazla yansıyacağı alanların başında enerji fiyatlarının olduğu düşünülüyor. Sektör temsilcileri, beklenen faiz indiriminin gecikmesi gibi risklere de dikkat çekiyor. Merkez Bankası’nın para politikaları açısından belirsizlik yaratan bu durum, önümüzdeki dönemdeki faiz indirimi senaryolarının zora girebileceği endişesini ortaya koyuyor. Artan risk priminin, döviz kurlarında yukarı yönlü hareketlere ve enflasyon üzerindeki baskının artırılmasına yol açabileceği vurgulanıyor.
Altında alış işlemleri hızlandı
Geçtiğimiz hafta, İsrail ile İran arasındaki gerilim açık çatışmaya dönüşünce petrol fiyatları artış gösterdi. Bu durum, küresel piyasalara da yansıyarak Türkiye’yi etkiledi. Borsa İstanbul, geçen haftanın son işlem gününde yüzde 2,19 değer kaybederken, güvenli liman arayışının artmasıyla gram altın 4 bin 370 TL’ye çıkarak rekor seviyelere ulaştı. Dolar/TL kuru 39,60 seviyesine, Euro/TL ise 45 liranın üzerine tırmandı. Altın ve Para Piyasaları Uzmanı Mehmet Ali Yıldırımtürk, panik oluşturan bir durum yaşanmadığını belirtti. Dış piyasalardaki fiyat artışının iç piyasada dengeli bir seviyede kaldığını ifade eden Yıldırımtürk, “Yatırımcılar açısından doyuma ulaşmış bir Türkiye mevcut. Ancak güçlü bir birikimi olanlar için nakit temininde zorluk yaşanıyor. Yüksek faizler, altın alımını da sınırlıyor. Temmuz ayında bir faiz indirimi yapılırsa, o zaman alım yönündeki hareketlerin artacağını düşünüyorum.” dedi.
“Lojistik sekteye uğrayabilir”
İsrail-İran gerilimi, taşımacılık sektörüne de olumsuz etkiler yaratmaya başladı. Bölgeye yönelik hava kargo taşımacılığı neredeyse durma noktasına gelirken, deniz yolunda alternatif rotalar aranmakta. EKONOMİ’ye konuşan lojistik sektörü temsilcileri, uzayan yolların navlun ve sigorta maliyetlerini artırabileceğini belirtti. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Başkan Yardımcısı Ayşem Ulusoy, havayolu trafiğinin büyük ölçüde kapandığını vurguladı. “THY ve diğer havayolları, geçişleri Ermenistan üzerinden gerçekleştiriyor.” diyen Ulusoy, İsrail’in Hayfa Limanı’nın hedefte olduğunu ekledi. İran destekli Husi gruplarının Hayfa’yı abluka altında almayı hedeflediği, bu durumun Akdeniz çıkışlı sevkiyatlarda yeni bir risk yarattığı ifade ediliyor. Alternatif rotaların sigorta ve navlun maliyetlerinde artışa neden olabileceği uyarısı da yapıldı.
“Bize çarpan etkisi ile yansıyor”
İran’a ihracatta ikinci sırada yer alan tekstil sektöründe temkinli bir bekleyiş mevcut olsa da, iyileşme beklentileri ertelenmeye başladı. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz, savaşın her türlüsüne karşı olduklarını belirterek, “Savaşın etkileri genel ekonomiye yansıyacaktır. İran, önemli bir pazardır. Turizm açısından da kayda değer bir yere sahiptir. Dış ticaretin yanı sıra bavul ticaretinde de etkisi vardır. Umuyoruz ki bu durum daha fazla derinleşmez.” dedi. Öksüz, çevre ülkelerdeki sorunların Türkiye’ye de yansıyan çarpan etkisine dikkat çekti.
“En büyük risk enerji fiyatları”
TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, savaşın temel etkilerinin enerji fiyatlarındaki artış ve finansman maliyetlerindeki sıkılaşma olduğunu açıkladı. Fayat, “Enerji fiyatlarındaki artış, maliyetlerimizi zora sokabilir. Kur artışları da maliyet artışlarının gerisinde kalıyor. Bu durum önemli baskılar yaratacaktır. Faiz indirimlerinin de sekteye uğrama riski mevcut.” ifadesinde bulundu. Yükselen maliyetlerin enflasyona etkisi ve dövize yönelimi de değerlendirildi.
“İhracat sevkiyatı beklemede”
Türkiye’nin önde gelen yerli armatörlük şirketlerinden Medkon Genel Müdürü Mahmut Işık, bölgedeki gerilimin genel risk algısını artırdığını ifade etti. Bazı ihracatçıların sevkiyatlarını geçici olarak duraklattığını belirten Işık, “Karayolu taşımacılığında henüz herhangi bir sorun yok. Ancak hava ve deniz yolundaki sıkıntılar karayolu talebini artırabilir.” dedi. Kriz masası çalışmalarının da devam ettiğini sözlerine ekledi.
■ Tecdelioğlu: İthalat da ihracat da olumsuz etkilenecek
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Çetin Tecdelioğlu, İsrail ve İran arasındaki hava saldırılarına dayanan savaşın etkilerine yönelik endişelerini dile getirdi. Bu durumun hem ihracat hem de ithalat üzerinde olumsuz yansımalar yaratacağını belirtti. “Lojistik açısından ne tür zorluklar yaşayacağımız henüz belirsiz.” ifadesini kullanan Tecdelioğlu, THY uçuşlarının duraklaması nedeniyle karşılıklı ilişkilerin aksayabileceğine de dikkat çekti.
■ İran, Türkiye’nin ihracat pazarları sıralamasında 27. sırada
İran, Türkiye’nin ihracat pazarları sıralamasında bu yılın ilk dört ayı itibarıyla 27. sırada yer almakta. Bu süre zarfında ülkeye yapılan ihracat, yüzde 5,5 oranında bir düşüşle 912 milyon dolara geriledi. En fazla ihracat yapılan sektörlerin başında 199 milyon dolarla kimya, 122 milyon dolarla tekstil ve 109 milyon dolarla hububat ve yağlı tohumlar gelmektedir.
■ Turizm gerginliğe havada yakalandı
Geçen Cuma günü İsrail ve İran arasında yaşanan askeri gerginlik, Türkiye’nin turizm sektöründe endişelere yol açtı. Ebiturizm Kurucusu Oya Ebru Küçükel, hava sahası güvenliğiyle ilgili tedbirlerin, bölgeye yapılan uçuşları etkilediğini belirtti. Sektör temsilcileri, bölgedeki huzursuzluğun Avrupa pazarında bir tedirginlik yarattığını ancak bu etkilerin henüz satış rakamlarına yansımadığını ifade etti. Sürecin uzaması durumunda olumsuz etkilerin artabileceği uyarısı dikkat çekti.
Kaynak: Ekonomim
