Kaynak, OZAN KÖSE/AFP/GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı, İsrail’in 13 Haziran’da başlattığı saldırının ardından Türkiye’de seyahatte olan bazı İranlılar ülkelerine dönmekte zorlanıyor. İstanbul’daki Esenler Otogarı’ndan Van’a gitmek üzere otobüse binen İranlılar 18 Haziran’da böyle görüntülendi.
İran’dan Türkiye’ye Olası Göç Hareketi
İsrail ile İran arasındaki çatışmanın 13 Haziran’da başlaması, İran’dan Türkiye’ye göç olasılığını gündeme getirdi.
Sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımlarda, Suriye iç savaşı sırasında yaşanan göçler hatırlatılarak, benzer bir durumun yeniden ortaya çıkıp çıkmayacağı sorgulanıyor.
Haber ajansları ve BBC Türkçe ile konuşan yerel kaynaklar, sınırda Türkiye’ye doğru büyük bir göç akınının olmadığını duyuruyor.
Göç İdaresi de Anadolu Ajansı Teyit Hattı’na, “İran’dan Türkiye’ye büyük bir göç dalgası başladığı iddiası kesinlikle doğru değildir.” açıklamasında bulundu.
BBC Türkçe ile yapılan görüşmelerde, uzmanlar mevcut şartlar altında büyük bir göç dalgası beklemediklerini ifade etti. Ancak, saldırıların büyük bir savaşa dönüşmesi veya ciddi bir iç karışıklık durumunda kitlesel göçlerin yaşanmasının mümkün olduğunu da belirtiyorlar.
Türkiye ile İran arasında üç kara sınır kapısı bulunuyor. Bunlar Ağrı Gürbulak, Van Kapıköy ve Hakkari Esendere’de yer alıyor. Bunun yanında Van Kapıköy’de de bir demiryolu sınır kapısı var.
Sınır kapılarındaki kısmi hareketliliğin sebebi ise Türkiye’den dönen İranlıların yaptığı seyahatlerden kaynaklanıyor.
İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi Başkanı Metin Çorabatır, mevcut durumla ilgili olarak şöyle konuştu:
“Şu ana kadar İran’dan yurt dışına çıkma eğilimini pek hissetmedik. Hatta çıkan haberlere göre Türkiye’ye ticaret, turizm ve sağlık gibi sebeplerle gelen İranlılar, hava sahası kapandığı için Van’a akın ettiler ve İran tarafına otobüs ayarlamaya çalıştılar. Şu anda tam tersi yönde bir hareket var.”
Kaynak, Milli Savunma Bakanlığı
Fotoğraf altı yazısı, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler 18 Haziran’da Van’a giderek İran sınır hattında incelemelerde bulundu. Güler, İran’da yaşanan son olaylar nedeniyle sınırdaki güvenlik tedbirlerinin artırıldığını söyledi.
BBC Farsça‘ya göre, İranlıların Türkiye ile vize serbestisine rağmen sınır kapılarına akın etmemesinin iki ana nedeni; benzin eksikliği ve büyük şehirler çevresindeki trafik sıkışıklığı. Bu durum, ülke içindeki seyahati bile zorlaştırıyor. Ayrıca, birçok İranlı mevcut saldırıların bir savaşın başlangıcı olarak görülmediğini, oldukça kısa sürede durumu stabilize olacağı inancını taşıyor.
Mevcut Şartlarda Göç Artar Mı?
İran vatandaşları Türkiye’ye vizesiz girebiliyor ve 90 güne kadar Türkiye’de kalabiliyor.
Galatasaray Üniversitesi öğretim üyesi ve Göç Araştırmaları Derneği’nden Doç. Dr. Didem Danış, bu nedenle bazı İranlıların güvenlik gerekçesiyle kısa süreli Türkiye’ye gelme ihtimalinin olduğunu belirtiyor. Ancak, “Bunun kitlesel ve uzun süreli bir sığınma olacağını düşünmüyorum.” diye ekliyor.
Marmara Üniversitesi Nüfus ve Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mehmet Fatih Aysan ise “Çok büyük bir çatışma yaşanmadığı veya çatışmalar uzamadığı müddetçe, Suriye’deki gibi büyük göç dalgalarını beklemiyorum.” şeklinde yorumda bulunuyor.
Prof. Dr. Aysan, 2023 yılı içerisinde Türkiye’de yaşayan İranlılarla ilgili detaylı bir araştırma gerçekleştirmişti.
Kaynak, MINA/MIDDLE EAST IMAGES/GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı, İrail kuvvetleri 16 Haziran’da Tahran’da İran devlet televizyonunu vurdu.
Krizin Derinleşmesi Durumunda Senaryolar Neler?
Uzmanlar, farklı senaryolar altında kitlesel bir göçün yaşanabileceği görüşündeler.
İGAM Başkanı Metin Çorabatır, bu göçün iki farklı senaryoda gelişebileceğini ifade ediyor:
“Krizin daha da tırmanması, şehirlerin ve sivil alanların bombalanması gibi durumlar nüfus hareketlerine sebep olabilir.
“Bir ateşkes veya barış süreci sonrası, İran rejiminin içe dönüp baskı arttırması durumunda da Türkiye’ye geçişler yaşanabilir. Ancak bu kitlesel bir göç olur mu, bunu İran’daki gelişmeler belirleyecek.”
Kaynak, CHRIS MCGRATH/GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı, Türkiye’nin İran’la 295 kilometrelik sınırına inşa edilen duvarın en az 173 kilometresi tamamlandı.
Çorabatır, geçmişte benzer örnekler olduğunu vurguluyor: “İran İslam Devrimi sırasında iki milyon insan Türkiye üzerinden Batı’ya geçti. O dönemdeki kargaşalar, her zaman büyük göçlere neden olabilir.”
Uzun yıllar BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Dış İlişkiler Sorumlusu olarak görev yapmış olan Çorabatır, İranlıların çıkış yapabilecekleri ülkelerin başında Türkiye’nin geldiğini hatırlatıyor. İran’ın diğer sınırlı komşuları arasında Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Türkmenistan, Afganistan ve Pakistan da bulunuyor.
İranlıların Sosyal ve Kültürel Yapısı Farklı
Sosyal medyada olası bir İran göçü konuşulurken, Türkiye’deki Suriyeli ve Afgan göçmenlerden sıkça bahsediliyor.
Bu grupların topluma entegrasyonu ile alakalı birçok tartışma mevcut.
Prof. Dr. Aysan, İranlı göçmenlerin sosyolojik ve kültürel yapısının Suriyelilerle önemli farklılıklar barındırdığına işaret ediyor:
“Türkiye’deki İranlı göçmenler, genel anlamda Suriyeli, Afgan ve Pakistanlılardan daha eğitimli bir demografik yapı gösteriyor.
“İranlı dediğimizde, bir kısmı Azeri Türkü. Bu durum, onların Türkçe bilmeleri ve kültürel yakınlıkları nedeniyle Türkiye toplumuna uyumlarını kolaylaştırıyor.
“Ancak, büyük göç dalgaları, kültürel benzerliklere rağmen her zaman sosyal ve ekonomik riskler yaratabilir.”
Kaynak, CEMA YURTTAŞ/DIA IMAGES/GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı, 2022 yılında, İstanbul’daki Beyazıt Meydanı’nda, kadın hakları için yaptıkları gösteride İran yönetimini protesto eden İranlılar.
Prof. Dr. Aysan, 90 milyonluk İran nüfusunun genç kesimlerin oranını yaklaşık yüzde 25 olduğunu belirterek, bu grubun göç etme ihtimalinin daha yüksek olduğunu ifade ediyor.
Ayrıca, böyle bir durumda İranlıların yanı sıra Afgan ve Pakistanlı göçmenlerin de Türkiye üzerinde baskı oluşturabileceğini ekliyor:
“Sadece İranlıları düşünmemek lazım. İran, kendi topraklarında ciddi oranda Afgan ve Pakistanlı göçmen barındırıyor. İran’daki karışıklıklar, bu grupların Türkiye’ye geçişine de sebep olabilir.”
Prof. Dr. Aysan, Türkiye’nin Suriye’den gelen göç tecrübesinden dolayı büyük bir göç dalgasına karşı hazırlıklı olacağına inanıyor.
Türkiye’de Ne Kadar İranlı Var?
Türkiye’de bulunan İranlılar farklı resmi statülere sahiptir.
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi’nin en son 12 Haziran’da güncellediği verilere göre, ikamet izniyle Türkiye’de bulunan yabancılar arasında İranlılar beşinci sırada yer almakta, bu statüde 74 bin 901 İranlı yaşamaktadır.
Türkiye’de vatandaşlık alarak ikamet eden İranlı sayısı ise tam olarak bilinmemektedir.
Kaynak, MESUT VAROL/AA/GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı, 28 Haziran 2024’te İran’daki cumhurbaşkanlığı seçimleri için Van’da oy kullanan bir İranlı.
Prof. Dr. Aysan, Türkiye’deki İranlıların farklı şehirlerde yaşadığını, özellikle İstanbul’un Esenyurt ilçesi, Denizli ve İzmir gibi bölgeleri tercih ettiklerini ifade ediyor.
Göç İdaresi’nin verilerine göre, 2025 yılında 3 bin 168 İranlı düzensiz göçmen yakalanmıştır.
Türkiye, İran halkı için önemli bir turizm rotası olma özelliğini de taşımaktadır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verilerine göre, 2025 yılının ilk dört ayında Türkiye’ye en çok turist gönderen ülkeler sırasıyla Almanya, Rusya ve İran olmuştur.
Kaynak: BBC Türkçe
