TÜRKTOB tarafından hazırlanan “2025 Tohumculuk Sektör Raporu”na göre, 2025 yılı itibarıyla birliğe bağlı alt birliklerin toplam üye sayısı 82 bin 937’ye ulaştı. Tescil ettirilen ve üretim izni alınan çeşit sayıları, tarla bitkileri için 3 bin 839, sebzeler için 4 bin 121, meyve ve asmada ise bin 677 çeşit ile toplamda 9 bin 637’yi buldu. Türkiye’de tarla bitkilerinde 669, sebzelerde 761 ve meyve asmasında 16 olmak üzere toplamda bin 446 üretim izinli çeşit bulunmaktadır. Tohumluk üretim miktarlarının ise artış gösterdiği bildirilmektedir.
Meyve Fidanı Üretimi 101 Milyon 574 Bine Düşmüştür
Geçen yılın sonunda tohumluk üretimi, 2023 yılına 3 bin 18 ton artışla 1 milyon 303 bin 38 tona ulaşmıştır. Ancak, meyve fidanı üretimi yaklaşık 10,7 milyon azalarak 101 milyon 574 bine gerilemiştir.
Asma fidanı üretimi 1,6 milyon adet artışla 5,4 milyona, çilek fidesi üretimi 3,6 milyon adet yükselerek 78,6 milyona, süs bitkisi üretimi ise 220 milyon artışla 2,32 milyar adete ulaşmıştır. Sebze fidesi üretim miktarı ise 2023’e oranla fazla değişiklik göstermeyerek yaklaşık 6 milyar adet olarak kaydedilmiştir. Bu olumlu gelişmeler ticarette de kendini göstererek, 2024 yılında 853 milyon dolarlık bir dış ticaret hacmi oluşturmuştur. İthalat ve ihracat arasındaki denge ise hızla ihracat lehine gelişmektedir. 2018 yılında sektör, ilk defa ithalatı aşarak yüzde 108 oranında ihracat gerçekleştirmiştir. 2024 yılı itibarıyla ise bu oran yüzde 134’e ulaşmıştır.
Sektör Mevzuat Düzenlemeleri Gerektiriyor
Yine de sektörde mevcut durumun iyileştirilmesi için bazı mevzuat düzenlemeleri, yeni desteklemeler ve belirli problemlerin çözümü gerekmektedir. 5174 Sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nda yapılacak değişiklikle, sertifikalı tohumlukların borsa tescilinde ticaret borsası kesintisi olmaması öncelikli destek talepleri arasında yer almaktadır.
5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’daki değişikliklere de ihtiyaç duyulmakta; bu kapsamda tohumculuk sektörü için firmaların ülke içerisindeki AR-GE merkezlerinde en az 5 tam zaman eş değer AR-GE personeli istihdam etmeleri gerektiği ifade edilmektedir.
Bahçe bitkileri sektörünün ekonomik potansiyelinin yüksek olduğu ve sertifikalı fidan üretiminin yeterli olmaması, yerli sektörün faaliyetlerini sürdürebilmesi için kritik öneme sahip yatırım sermayesinin artırılmasına yönelik desteklerin sağlanmasını gerektirmektedir. Standart fidan üretimi de dahil olmak üzere tüm sertifikalı fidan üretimi, materyal üretimleri ve üreticilerin desteklenmesinin faydalı olacağı belirtilmektedir.
Raporda Öne Çıkan Noktalar
“Hızla gelişen fide üretim faaliyetlerinin ve yüksek yatırımlı aşılı fide üreticilerinin desteklenmesine acil ihtiyaç vardır. Süs bitkileri üreticilerinin desteklenmesi, hem üretimin kayıt altına alınması hem de sektörün ihracat miktarının artırılması açısından büyük önem taşımaktadır. İyi bir dağıtım sisteminin oluşturulması amacıyla tohum dağıtıcılarının KOBİ desteklerinden yararlanabilmesi ve kümeleşme oluşturanlara tohumluk ambarı inşası için uygun şartlarda kredi veya hibe sağlanması gerekmektedir. Sertifikalı tohum yetiştiriciliği, ciddi bilgi gerektiren bir süreçtir. Dolayısıyla, tohum yetiştiricileri belirli bir süre boyunca bitki grubu bazında eğitim almalı ve yalnızca sertifikalı belgelere sahip olanlar desteklenmelidir. Bu destekler, tohum yetiştiriciliğini daha cazip hale getirerek yetiştirici sayısındaki dalgalanmaları azaltacak, dolayısıyla tohumluk üretiminin artışına katkı sağlayacaktır. Ancak sektör, aynı zamanda finans ve destekleme ihtiyaçlarının yanı sıra çözülmesi gereken çeşitli sorunlarla da karşı karşıyadır.”
Kaynak: Ekonomim
