Trump’ın İsrail-İran Çatışmasındaki Rolü
ABD Başkanı Donald Trump, İsrail-İran çatışmasına ilişkin ilk yorumlarında İsrail’in saldırılarına kesin destek sundu ancak zamanla bu duruşundan uzaklaştı, ertesi gün tekrar destek açıklamalarında bulundu.
Trump, sosyal medya üzerinden yaptığı bir paylaşımda, erken ayrılığın “ateşkesle bir ilgisi olmadığını” belirtti.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, daha önce İsrail saldırılarının ABD ile “tamamen koordine” bir şekilde yapıldığını dile getirmişti.
Peki, Trump’ı etkileyen başlıca faktörler nelerdir ve mevcut seçenekleri hangileridir?
1. Netanyahu’nun Baskısına Boyun Eğmek
Perşembe günü İsrail füzelerinin Tahran’a saldırısının ardından Trump, İran liderlerini Amerikan bombalarıyla donatılmış müttefikinden “daha da gaddar” saldırılarla tehdit etti.
Trump’ın nihai hedefinin ne olduğu biliniyor. Netanyahu gibi, o da İran’ın nükleer silaha sahip olmaması gerektiğini savunuyor. Ancak, tercih ettiği yolun (Netanyahu’nun aksine) ABD ile İran arasında bir pazarlık yapılması olduğunu belirtiyor. Bu yaklaşım, aynı zamanda kendisini küresel bir müzakereci olarak konumlandırıyor.
Ancak bu süreçte nasıl bir yol izleyeceği konusunda net bir yanıt veremedi; bazen güç gösterisine başvururken, bazen de diplomasiyi devreye sokma çabasında bulunuyor.
Geçtiğimiz hafta, İsrail’in İran’a saldırısının hem bir anlaşmak için faydalı olacağını, hem de uzlaşı şansını “imkansız kılacağını” ifade etti. Bu belirsizlik, bazı destekçileri tarafından stratejik bir yaklaşım olarak yorumlandı: “Deli Adam” teorisi.
Bu kavram, ABD’de ilk kez Eski Başkan Richard Nixon’un Soğuk Savaş dönemi politikalarını tanımlamak için kullanılmıştı.
Gerilimi artırma konusundaki kasıtlı belirsizlik ve öngörülemezliğin, rakipleri ve hatta müttefiklerini hizaya getirdiği savunuluyor. Trump’ın danışmanları ve destekçileri, İran’a dair yaklaşımında “maksimum baskı” yöntemini desteklemektedir.
Bu grup, İran’ın müzakerelerde ciddi olmadığını öne sürerek, sadece tehditlerin etkili olacağını savunmaktadır. Oysa İran, 2015’te dönemin ABD Başkanı Barack Obama ile bir nükleer anlaşma imzalamıştı; bu anlaşmanın ardından Trump, ABD’yi anlaşmadan çekmişti.
Netanyahu, Trump’a diplomatik yoldan değil askeri yoldan gitmesi için sürekli baskı yapıyor. Bu baskı, Obama’nın Nobel Barış Ödülü’nü kazanma arzusunu sıkça dile getiren Trump’a, Tahran liderliğine karşı saldırgan tehditlerde bulunma gerekliliği hissi verebilir.
İsrail, kendi bakış açısıyla bu durumu çözmek için perde arkasında Amerikan müdahale çağrılarını artırabilir. ABD, İsrail’in İran’ın Fordo’daki yeraltı uranyum zenginleştirme tesisine yönelik potansiyel saldırılara hazırlıklı olduğunu düşünüyor.
İran’da rejim değişikliği çağrısı yapan bazı Cumhuriyetçi şahinler, Trump üzerinde baskı oluşturuyor. Trump, İran’ı zayıflatmanın ardından müzakerelere zorlayabileceğini iddia ediyor.
Ancak, realite şu ki iranlılar zaten müzakere masasında oturuyordu; Trump’ın elçisi Steve Witkoff ile görüşme Pazar günü Umman’da planlanmıştı. Fakat son gelişmelerle birlikte taraflar masadan çekildi.
2. Orta Yol
Trump, bugüne kadar ABD’nin İsrail saldırılarına dahil olmadığını yineledi. Ancak bu gerilim, Trump’ın siyasi mirasını tehlikeye atabilecek riskler taşıyor. Amerikan savaş gemileri ve kara tabanlı füze bataryaları, zaten İsrail’in İran misillemelerine karşı savunma sağlıyor.
Trump’ın Ulusal Güvenlik Konseyi’ndeki bazı danışmanları, İran’a ait füzelerin düşman savunmasını geçebileceğine dikkat çekerek, Trump’ı İsrail saldırılarının yoğunluğunu artıracak herhangi bir eylemde bulunmaması konusunda uyarmış olabilir.
Netanyahu, İran’ın dini lideri Ali Hamaney’i hedef almanın çatışmayı arttırmayacağı aksine, sonlandıracağı savını öne sürüyor.
Bununla birlikte, bazı medya kuruluşlarına açıklama yapan isimsiz bir ABD’li yetkilinin, Trump’ın böyle bir eyleme karşı olduğunu açıkça belirttiği öğrenildi.
3. MAGA’cıları Dinleyip Geri Çekilme
Trump’ın kararlarını etkileyen faktörlerden biri iç politikadaki destek. Kongre’deki Cumhuriyetçilerin çoğu, ülkeye silah tedarikinin devam etmesini sonuna kadar destekliyor. Birçokları, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarını açıkça benimsemiş durumda.
Ancak, Trump’ın Amerika’yı Yeniden Yüceltme (MAGA) hareketi içinde bu geleneksel “katı” desteği reddeden önemli sesler de yükselmeye başladı.
Son günlerde Trump’ın “Önce Amerika” dış politika vaadi çerçevesinde, ABD’nin neden Orta Doğu’da bir savaşa sürüklenme riski taşıdığı soruları sorulmakta.
Trump yanlısı gazeteci Tucker Carlson, geçtiğimiz Cuma günü, yönetimin sürece dahil olmayacağı iddialarının gerçekte doğru olmadığını savunarak, ABD’nin “İsrail’den vazgeçmesi” gerektiğini ifade etti.
Netanyahu ve “savaş açlığı çeken hükümetinin”, ABD askerlerini savaş için kullanma amacı güttüğünü öne sürdü.
Bu bağlamda, “Buna katılmak, sonunda Amerika Birleşik Devletleri’ni ilk sıraya koyacak bir hükümet kurma umuduyla oy kullanan milyonlarca seçmenin yüzüne orta parmak göstermek anlamına gelir” şeklinde ifadeler kullandı.
Benzer bir şekilde, Trump’a sadık ABD temsilcisi Marjorie Taylor Greene, “ABD’nin İsrail-İran savaşına tam anlamıyla dahil olmasını isteyen kimse Amerika Önce/MAGA değildir” dedi.
Bu durum Trump için önemli bir zafiyet oluşturuyor. Hem ABD ile İsrail’in saldırıları arasında mesafe koyma yönündeki baskıyı artırıyor, hem de Trump’ın bu baskıyı görmesine neden oluyor.
MAGA’nın son haftalarda tartıştığı konular, Trump’ın sosyal medya üzerinden Rusya Devlet Başkanı Putin’e katılarak savaşa son verilmesi çağrısında bulunmasıyla örtüşüyor.
Trump, Pazar günü İran ve İsrail’in bir anlaşma gerçekleştirmesi gerektiğini ifade ederken, ABD’nin İran’a yönelik saldırılarla bir ilgisi olmadığını vurguladı.
İran, Washington’ın İsrail’in savunmasına yardım etmesi halinde bölgedeki ABD üslerine saldırmakla tehdit etti. Herhangi bir Amerikan can kaybı riski, MAGA’nın izolasyonist argümanının güçlenmesine yol açarak, Trump’ı geri çekilme veya Netanyahu’yu saldırıları daha hızlı sonlandırmaya zorlama yönünde bir baskı üretir.
Kaynak: BBC Türkçe
