Türk Denizcilik Sektörü Küçülme Tehlikesiyle Karşı Karşıya!

AYSEL YÜCEL

Türk deniz ticaret filosu, küresel ölçekte ilk 10’a girme hedefine yaklaşırken, yeniden küçülme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Aynı zamanda, yabancı bayrak payı da artış göstermeye başladı. Sektör, bu durumu kayıpların artmasından kaynaklı olarak kaygıyla izliyor.

Küresel ticaretin %80’den fazlasının denizyolu ile taşındığı dikkate alındığında, pandemi dönemiyle birlikte navlunda yaşanan rekor artışlar, armatörleri gemi yatırımları yapmaya teşvik etti. 2013 yılından sonra ilk kez 2021 yılında büyümeye başlayan Türk sahipli filo, Ocak 2021’de küresel sıralamada 15. sıradaydı. Ancak Ocak 2022’de bu büyüme hız kazanarak 14. sıraya yükseldi. Armatörlerin gemi yatırımları, 2022 boyunca da devam etti; Ocak 2021’de yaklaşık 28 milyon DWT olan filo, Ocak 2022’de 31 milyon DWT’ye, ardından Ocak 2023’te 41 milyon DWT’ye çıktı.

Filodaki genişleme 2024 yılının ilk yarısında da sürdü. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Türk deniz ticaret filosunun 2024 ilk yarısında 52,7 milyon DWT tona ulaşarak dünya sıralamasında 11. sıraya yükseldiğini belirtti. 2024 yılının Haziran sonu itibarıyla gemi sayısı 2.107’ye ulaştı. Fakat geçen yılın ikinci yarısında filodaki büyüme durdu ve küçülme süreci başladı. 1 Ocak 2025 itibarıyla Türk sahipli deniz ticaret filosunda gemi sayısı 2.092’ye, toplam tonaj ise 52 milyon DWT’ye geriledi.

Türk denizcilik sektörü, artan maliyetler ve bürokratik engeller sebebiyle küresel rekabette zor günler geçirirken, Ciner’in ardından farklı armatörlerin yurt dışına taşınmak için B planları oluşturması, filodaki düşüşü daha da hızlandırabileceği endişelerini artırmış durumda.

Çin, ilk sıraya yerleşti

Türk sahipli filo, küçülmeye rağmen küresel sıralamadaki konumunu korudu ve 1 Ocak 2025 itibarıyla Türkiye, en fazla filoya sahip ülkeler arasında 11. sırada yer aldı. Yerli filo, DWT bazında dünya filosunun %2,2’sini oluşturuyor. En fazla gemi bulunduran ülkeler arasında ise 10.270 gemi ve 440 milyon DWT kapasite ile Çin ilk sıraya yerleşti. Yunanistan ise 5.318 gemi ve 426 milyon DWT kapasite ile 2. sıraya geriledi.

Limanlardaki yük hacmi yüzde 8 azaldı

Türkiye, deniz taşımacılığında önemli kayıplar yaşarken, limancılık da en çok etkilenen alanlardan biri oldu. Şubat ayında limanlarda elleçlenen yük miktarı, geçen yılın aynı dönemine göre %7,9 azalarak 40,3 milyon tona düştü. 2025 yılında limanlardan yapılan ihracat taşımaları ise yıllık bazda %13,4 azalarak 10,4 milyon tona geriledi. Geçtiğimiz ay transit yük taşımalarında da yıllık bazda %16’ya yakın bir düşüş görüldü. Şubat ayında limanlarda elleçlenen konteyner sayısı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %12,3 azalarak 1,2 milyon TEU seviyesine indi.

Filoda yabancı bayrak payı yüzde 90’a dayandı

Türk sahipli filoda yabancı bayrak payı 1 Ocak 2025 itibarıyla %89,3 seviyesine ulaşırken, Türk bayraklı gemi payı ise %10,7’ye düşmüştür. Yerli filoda Türk bayraklı gemilerin payı, 2022 başında %16,6 iken, 2023 yılına girildiğinde bu rakam %13,4’e inmiştir. Geçtiğimiz üç yıl içinde filodaki Türk bayraklı gemi sayısı 6,1 puan azalmıştır. Yabancı finans kuruluşlarının Türk bayraklı gemilere olan ilgisinin azalması ve yerli bayrak üzerindeki vergi yükü ile iş hukuku şartlarının zorluğu, armatörlerin yabancı bayrağa kaçmasının temel sebepleri arasında sayılmaktadır.