Suriye’de Türkiye-İsrail İlişkileri Gerilim Yaratıyor
Suriye’de Esad yönetiminin 8 Aralık 2024’te devrilmesinin ardından, Türkiye ve İsrail arasındaki gerilim, potansiyel bir çatışma riskiyle birlikte gündeme geldi.
Yeni Suriye yönetimiyle oldukça iyi ilişkileri olan Türkiye’nin bu coğrafyadaki askeri varlığını daha da artırma ve kapsamlı üsler elde etme olasılığı, uluslararası kamuoyunda sıkça tartışılıyor.
Bu süreçte, İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki kontrolünü genişleterek Suriye topraklarında yeni tampon bölgeler oluşturma çabası dikkat çekiyor.
Öte yandan, Suriye’nin askeri kapasitesini zayıflatmak amacıyla İsrail, askeri harekâtlarını yoğunlaştırdı. 7 Ekim 2023’te başlayan İsrail-Hamas savaşı, Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkileri daha da gerginleştirmiş durumda.
Türkiye Üs İddialarına Ne Yanıt Veriyor?
Gerilimin somut bir göstergesi, geçen hafta İsrail tarafından gerçekleştirilen askeri saldırılar oldu.
İsrail ordusu, Şam, Hama ve Humus şehirlerinde askeri ve bazı altyapı tesislerini vurduğunu açıkladı. Bu trafikte T4 askeri üssü de yer aldı.
Türk basınına göre, Suriye’nin Palmira kenti yakınlarındaki T4 askeri tesisinin Türkiye tarafından üs haline getirileceği ve hava savunma sistemlerinin yerleştirileceği iddiaları gündemdeydi.
İsrailli kaynaklar, saldırıya uğrayan diğer tesislerin de Türkiye’nin ilgisi altında olduğuna vurgu yaptı.
Türk Savunma Bakanlığı kaynakları, Şam ile askeri işbirliğine dair görüşmeler yapıldığını doğrularken, resmi açıklama yapmakla birlikte basında çıkan iddialara itibar edilmemesi çağrısında bulundular.
Kaynak, Getty Images
İsrailli yetkililer, T4 askeri tesisine yönelik saldırının Türkiye’ye bir “mesaj” niteliği taşıdığına dair yorumlar yaptı. Bu mesaj, İsrail’in Türkiye’nin bu bölgede askeri üs kurmasına izin vermeyeceği şeklinde değerlendirildi.
Aynı dönemde, İsrailli üst düzey yetkililerin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik eleştirel açıklamaları, gerilimi daha da tırmandırdı.
Kaynak, Getty Images
İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı “diktatör ve anti-semitik” olarak nitelendirirken, Erdoğan’ın hem bölge hem de kendi halkı için tehlikeli olduğunu belirtti. Bu açıklamanın, NATO dışişleri bakanlarının Brüksel’de toplandığı tarihe denk gelmesi ise dikkat çekici oldu.
Saar’ın açıklamaları, Erdoğan’ın 30 Mart’ta “Filistin’de yaşananları biliyoruz. Siyonist İsrail’i Rabbim kahhar sıfatıyla kahru perişan eylesin” şeklindeki sözlerine yanıt olarak geldi.
Türkiye ve İsrail’den Karşılıklı Açıklamalar
Gerilime dair ilk kapsamlı değerlendirme, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan tarafından 4 Nisan’da Brüksel’de yapıldı. Fidan’ın belirtmiş olduğu en önemli mesaj ise Türkiye’nin İsrail ile bir çatışma istemediği oldu:
“Her şeyden önce, biz Suriye’de İsrail ile bir çatışma istemiyoruz. Çünkü Suriye, Suriyelilere aittir. Suriye, Türkiye’ye ait değildir. Suriye, İsrail’e ait değildir.”
Fidan, Şam yönetiminin işbirliği yapmayı tercih ettiği ülkeler arasında İsrail’in de bulunabileceğini ifade etti.
Fidan’ın bu açıklamayı, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile gerçekleştirdiği görüşmenin hemen ardından yapması ise dikkat çekti.
Fidan’ın açıklamalarından birkaç saat sonra, adı açıklanmayan bir İsrailli yetkili, İsrail’in de Türkiye ile Suriye’de bir çatışma istemediğini belirtti. Ancak aynı yetkili, Türkiye’nin İsrail sınırlarına yakın bölgelerde tahkimat yapmasına asla izin verilmeyeceğini, bunun önüne geçmek için birçok yol bulunduğunu ekledi.
Fidan’dan IŞİD Vurgusu
Türkiye, Suriye’ye dönük yoğun askeri faaliyetler yürütmekte. 2016 yılından bu yana Suriye’nin kuzeydoğusunda askeri mücadelesini sürdüren Türkiye, sınırlarını “terör örgütlerine” karşı korumayı amaçladığını sıkça ifade ediyor.
IŞİD ile mücadele koalisyonunun bir parçası olan Türkiye, “terör örgütü” olarak tanımladığı Halkın Savunma Birlikleri (YPG) ile de etkili bir şekilde mücadele ediyor. YPG, ABD’nin IŞİD ile mücadele amaçlı desteğini aldığı Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) temel gücünü oluşturuyor.
8 Aralık sonrası gelişmeler, Türkiye’nin Suriye’deki askeri varlığını ve ilgisini arttırmasına neden oldu. Rusya ve İran’ın Suriye’den çekilmesi sonrası, yeni yönetimle işbirliğini güçlendirmek isteyen Türkiye, IŞİD ile mücadeleyi “bölgesel bir platforma” taşımayı hedefliyor.
Dışişleri Bakanı Fidan, geçtiğimiz hafta yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin askeri gündeminin yalnızca IŞİD ile mücadele için olduğunu belirtti ve dolayısıyla Türkiye’nin İsrail’e karşı bir askeri yapı kurma amacında olmadığını vurguladı.
Kaynak, Getty Images
Fidan, Türkiye’nin Suriye, Ürdün, Irak ve Lübnan ile birlikte IŞİD’e karşı bir platform oluşturmak istediğini, bunun hem Suriye’nin hem bölgenin güvenliği için hayati önemde olduğunu vurguladı.
Dışişleri Bakanı, bu konuyu ABD ile de görüştüklerini belirtti ve IŞİD’in yeniden canlanmasının önlenmesi için bölge ülkelerinin üstlenmesi gereken sorumlulukların ABD Başkanı Donald Trump’ın vizyonuyla örtüştüğüne dikkat çekti.
Mart ayında, Türkiye, Suriye, Ürdün, Irak ve Lübnan dışişleri ve savunma bakanları ile istihbarat şefleri Amman’da bir araya gelerek IŞİD’e karşı bir platform oluşturmak üzerine uzlaştılar.
Anlaşma kapsamında, Suriye’de bir “müşterek harekat merkezi” kurulması konusunda mutabakat sağlandığı belirtiliyor. Harekat merkezinin konumu ve kuruluş detayları ise Türkiye’de planlanan ikinci toplantıda ele alınacak.
Kaynak: BBC Türkçe
