Küresel enerji piyasalarındaki gelişmeler ışığında, geçen yıl yapay zekâya yapılan yatırımlar, enerji sektöründeki girişim yatırımlarını üç kat artırarak 84 milyar dolara ulaşmıştır.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) bu yıl yayımladığı Dünya Enerji Yatırımları raporuna göre, enerji sektöründe artan maliyetler ve belirsiz politikalar, yatırım kararlarını etkilemektedir. Bu bağlamda, sermaye, giderek yapay zekâ merkezli projelere yönelmektedir.
Yapay zekâ yatırımları hız kazandı
Diğer yandan, yapay zekâ yatırımları durmaksızın artış göstermektedir. 2024 yılında, enerjiyle ilgili risk sermayesi yatırımlarının yaklaşık üç katına denk gelen 84 milyar dolarlık bir yatırım toplanmıştır.
Yapay zekâya olan ilgi, enerji sistemlerinin optimize edilmesi ve enerji alanındaki inovasyon fırsatları için yeni kapılar açmaktadır.
Çinli şirketlerin küresel araştırma payı arttı
Rapora göre, 2025’te merkezi Çin’de bulunan şirketler, küresel kurumsal enerji Ar-Ge bütçesinde en büyük paya sahip olacaklardır.
2015 yılında Çinli firmaların küresel Ar-Ge harcamalarındaki payı yüzde 16 iken, 2025 itibarıyla bu oran yüzde 38’e yükselebilir. Böylece, Çinli şirketler, yüzde 27 ile ikinci sırada yer alan Avrupalı firmaların önüne geçmektedir.
Çin’de kamu ve özel sektör arasındaki belirsizlik, enerji inovasyonu için kamu ve özel Ar-Ge harcamalarının uyumlu bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır. Bu durum, Çin’in temiz enerji üretim zincirlerinde rekabet avantajı elde etmesine de katkıda bulunmaktadır.
2015 yılında enerji Ar-Ge bütçesi en yüksek 20 şirket arasında çoğunlukla ABD ve Avrupa merkezli otomotiv ve petrol-gaz şirketleri yer almakta idi. O dönem yalnızca Çin Devlet Elektrik Şebekesi (State Grid) ve PetroChina istisna olarak listede bulunuyordu. Ancak 2024 itibarıyla bu listede önemli değişiklikler yaşanmıştır.
Çinli batarya üreticisi CATL, listeye girmeyi başarmışken, elektrikli araç odaklı üreticiler BYD ve Tesla da bu listeye dahil olmuştur. Ayrıca, elektifikasyon için ekipman tedarik eden Denso, Schneider Electric ve Robert Bosch gibi şirketler de dikkat çeken isimlerdir.
İlk 20’de yer alan petrol ve gaz şirketleri ise arasında PetroChina, Sinopec ve Saudi Aramco bulunmaktadır. Bu gelişmeler, Çinli firmaların enerji teknolojileri alanındaki artan etkisini ve özellikle temiz enerji alanındaki rekabetçi konumunu sergilemektedir.
Araştırma ve geliştirmede yavaşlama
Şirketlerin enerji teknolojilerine yönelik Ar-Ge harcamalarında 2024 yılında belirgin bir yavaşlama gözlemlenmiştir. Kurumsal enerji Ar-Ge harcamaları, yalnızca yüzde 1 oranında artış göstererek son 10 yılın en düşük seviyelerine gerilemiştir. Bu düşük büyüme, Kovid-19 salgınının etkili olduğu 2020 yılı hariç tutulduğunda kaydedilen en zayıf performans olmuştur.
Raporda, batarya, kömür, nükleer enerji, yenilenebilir enerji ve termik santral ekipmanları gibi kritik alanlarda faaliyet gösteren firmaların Ar-Ge yatırımlarını azaltığına dikkat çekilmektedir. Yüksek sermaye maliyetleri ve belirsiz piyasa koşulları, uzun vadeli ve riskli projelere olan iştahı azaltmaktadır.
Bu durum, özellikle küresel temiz enerji dönüşümünün hız kazanması gereken bir dönemde, özel sektörün Ar-Ge motivasyonunda ciddi bir kırılma yaşandığını göstermektedir. Ayrıca, enerji dönüşümünün seyrinin yalnızca kaynaklara değil, inovasyona yönelen sermayenin rotasına bağlı olduğu belirtilebilir.
