Geçen hafta Türkiye’nin geniş kesimlerinde meydana gelen zirai don, meyve gibi birçok tarımsal üründe önemli hasarlara yol açtı. Ziraatçiler, bazı meyve türlerinde önümüzdeki yıllara yayılan kayıplar yaşamaktan endişeli.
Cuma günü etkili olan don olayı, kar yağışı ve dolu ile birleşerek ekili alanlarda geniş çaplı zarara neden oldu. Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı, Cuma gecesi yer yer -15 dereceye kadar düşen sıcaklıkların zirai ürünler üzerinde hasar meydana getirdiğini bildirdi.
Yumaklı, açıkladığı durum değerlendirmesinde, belirli bölgelerde bazı meyve çeşitlerinin zarar gördüğünü belirtirken, “başta hububat, baklagiller ve yağlı tohumlar olmak üzere stratejik öneme sahip diğer tarımsal ürünlerde” hasarın bulunmadığını vurguladı.
Yoğun kayıp sınırlı alanlarda yetişen ürünlerde
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 2023 yılı verilerine göre Türkiye, kayısıda dünyanın en büyük üreticisi ve kuru kayısıda 70,000 ton ile en büyük ihracatçısı konumundadır.
Dondan etkilenen şeftali ve nektarinde Türkiye, dünyanın üçüncü büyük üreticisi ve ikinci büyük ihracatçısı konumundadır; elmada ise üçüncü büyük üreticidir.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, olumsuz hava koşullarının Pazar günü de etkili olduğunu belirterek, hasar tespit çalışmalarının sürdüğünü bildirdi.
Don olayının 40’a yakın ilde etkili olduğunu aktaran TZOB Yönetim Kurulu Üyesi ve Malatya Ziraat Odaları İl Koordinasyon Başkanı Yunus Kılıç, kayısı gibi sınırlı alanlarda yetişen meyvelerde kayıpların yoğun olduğunu ifade etti.
500 milyon dolar ticareti bulunan kayısıda bu yılın mahsülü tamamen kayboldu
Kılıç, kayısının 400 milyon doları ihracat olmak üzere toplam 500 milyon dolarlık ticaret hacmine sahip olduğunu belirterek, bu yılın kayısı mahsulünün neredeyse tamamen kaybedildiğini vurguladı.
Kayısı, Malatya’nın yanı sıra Elazığ, Kahramanmaraş ve Sivas’ın bazı ilçelerinde de yetişmektedir. Kılıç, “Bu havza içinde toplam 13 milyon kayısı ağacı var. Bugün bölgedeki kayısı ağaçlarında bir tane meyve bulamazsınız” dedi.
2014 yılında yaşanan kapsamlı bir don olayı ile bu yılki donun şiddetini karşılaştıran Kılıç, o dönemde ılıman kalan yerlerde az da olsa ürün bulunduğunu belirtti. “2014’te 10,000 ton kadar kuru kayısı rekoltesi olmuştu. Bu yıl tamamen sıfırladık” şeklinde konuştu.
Gelecek yılların rekoltesi de tehlikede
Don zararının sadece bu yılki ürün kaybıyla sınırlı kalmayacağını, aynı zamanda ağaçların da hasar gördüğü için ileride rekoltenin düşebileceğini ifade eden Kılıç, “Ağaçların yaprakları tamamen yandığı için gelecekleri meçhul. Bu yıl kuruyan yapraklar gelecek yılın meyveleri demektir.” ifadesini kullandı.
Bölgedeki kayısı ağaçlarının yanı sıra ceviz, üzüm, kiraz ve elma ağaçlarının da zarar gördüğünü aktaran Kılıç, mevsimlik ürünlerdeki zararın yeniden ekim yapılarak kısmen telafi edilebileceğini sözlerine ekledi.
“Sebze yeniden dikilebilir, meyvede ithalatçı durumuna düştük, fiyat sıkıntısı olabilir”
Zirai donun yarattığı zararın gıda fiyatlarında “sıkıntı” yaratabileceğine dikkat çeken Kılıç, rekoltede yaşanan düşüşün gıda fiyatlarını artırma olasılığının bulunduğunu belirtti. “Sebze konusunda henüz erken, yeniden dikim yapılabilir. Ancak meyve olarak ithalatçı durumda düştük.” dedi.
Dondan etkilenen fındıkta Türkiye, dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı, cevizde dördüncü, kirazda en büyük üretici ve ikinci büyük ihracatçı, elmada üçüncü büyük üretici ve erikte beşinci büyük üretici konumundadır.
TZOB’tan 3 talep
Ürünlerin hasar görmesiyle birlikte yapılan ilaçlama harcamalarının boşa gittiğine dikkat çeken Kılıç, “Pancar ve ayçiçeğinde elimizdeki ürün tamamen zarar gördü.” dedi.
Oluşan maddi yükü azaltmak için üreticilerin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri’ne olan borçlarının bir yıl ertelenmesini ve sulama birliklerine %50 indirimli sulama bedeli ödeneği talep ettiklerini belirtti.
Meyve bahçelerinde oluşan zarar sadece bahçe sahiplerini etkilemekle kalmayıp, hasat döneminde istihdam edilen mevsimlik işçiler için istihdam kaybına da neden olmaktadır. Malatya’da hasat için çevre illerden gelen yaklaşık 100,000 mevsimlik işçi çalıştırıldığı bilgisi verilmektedir.
Kaynak: Ekonomim
