ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye’de son 10 yılda doğum oranlarında gözlemlenen düşüş, 2024 yılında toplam doğurganlık hızının 1,48 seviyesine gerilemesiyle sürmektedir. Bu rakam, 2017’den bu yana nüfusun yenilenme seviyesinin olan 2,10’un oldukça altında kalmaktadır.
Avrupa Birliği’nde ise 27 ülkenin ortalama toplam doğurganlık hızı 1,38 olarak belirlenmiş olup, bu alanda en yüksek değerlere sahip üç ülke Bulgaristan, Fransa ve Macaristan olarak sıralanmaktadır.
Evlilik ve doğurganlık oranlarındaki düşüşün bir sonucu olarak, 2025 yılı “Aile Yılı” olarak ilan edilmiştir. Bunu takiben, 2026-2035 dönemi de “Aile ve Nüfus 10 Yılı” olarak belirlenmiştir.
Yardımlar Düşük Kaldı
Ailelere yapılan yardımların kamu harcamalarındaki oranı, Türkiye’nin OECD ülkeleri arasında düşük seviyelerde kaldığını göstermektedir. Son güncel verilerin 2019 yılına ait olması nedeniyle yapılan değerlendirmelerde, Türkiye 2019’da toplam harcamalarda en son sırada yer almıştır.
Aile yardımlarının en yüksek olduğu dört ülke arasında Fransa ve İsveç 3,4 ile başı çekerken, Lüksemburg, Polonya ve Estonya onlara eşlik etmektedir. Türkiye ise en düşük yardımların verildiği beş ülke arasında kendine yer bulmuştur; diğerleri Meksika, Kosta Rika, ABD ve İspanya’dır.
Yardım Türleri
OECD sıralamasında yardımlar, ayni ve nakdi olarak sınıflandırılmaktadır. Ayni yardımlarda Türkiye, Kanada’nın ardından ikinci sırada yer alırken, nakdi yardımlarda ABD ve Meksika’yı geçmeyi başarmıştır. Ancak toplamda Türkiye, aile yardımları açısından en düşük oran olarak kayıtlara geçmiştir.
Yardımlar Arttı Ama Oranı Düşük Kaldı
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2024 yılı faaliyet raporuna göre, sosyal yardım harcamaları 491 milyar 700 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2024’teki bu harcama, 2023 yılındaki 305,9 milyar TL’ye kıyasla yüzde 61 oranında bir artış göstermektedir.
Sosyal yardımların 2024 yılında enflasyonun üzerinde bir artış göstermesine rağmen, gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı son beş yılın en düşük seviyesinde kalmıştır. Sosyal yardımların GSYH’ya oranı, 2019’da yüzde 1,24, 2020’de yüzde 1,42, 2021’de yüzde 1,74, 2022’de yüzde 1,13, 2023’te yüzde 1,2 ve 2024 yılında yüzde 1,11 olarak kaydedilmiştir.
TÜİK verilerine göre, 2023 yılında sosyal koruma harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 10,1 olarak belirlenmiştir. Sosyal koruma yardımlarının GSYH içindeki payı ise yüzde 10,0 seviyesinde kalırken, aile/çocuk yardımları 0,7 oranında olmuştur.
4,5 Milyon Hane Yardım Aldı
2019 yılında sosyal yardımlardan faydalanan hane sayısı 3,283 milyon iken, pandemi sürecinde bu rakam 2020 yılında 6 milyon 631 bin ile zirve yapmıştır. 2021 yılında 5 milyon 904 bine düşen bu sayı, 2022’de 4 milyon 419 bine gerilemiş ve 2023 yılında 4 milyon 989 bin hane olarak kaydedilmiştir. 2024 yılında ise sosyal yardım alan hane sayısı 4 milyon 575 bin olarak belirtilmiştir.
Kaynak: Ekonomim
