ÖZDER ŞEYDA UYANIK
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılı Hanehalkı Tüketim Harcaması istatistiklerini yayımladı. Bu verilere göre, gıda israfı konusuna dair önemli bulgular ortaya çıktı.
Gıda israfındaki gelir düzeyi farklılıkları dikkat çekici bir şekilde belirlendi. Fiyat takibi, ürün paylaşımı, son kullanma tarihleri ve beslenme alışkanlıkları gibi unsurlar ön plana çıktı.
Gıda alışverişinde gelir düzeylerine göre belirgin farklılıklar görülmekte. Alışveriş listesi yaparak markete giden kişiler arasında, gelir düzeyinin en düşük olduğu kesim daha çok dikkat çekerken, alışverişlerde listesi olmayanların çoğunluğu yine düşük gelir grubuna mensup. Öte yandan, alışverişlerini planlı bir şekilde yapmakta olan ve ürün fiyatını takip edenler, gelir düzeyi yüksek kişiler arasında yaygınlık kazandı.
Gıda Bilinci
Son tüketim tarihleri ve tavsiye edilen tüketim tarihlerine dair bilinç, gelir düzeyi ile orantılı olarak artış gösterdi. “Bu tarihten sonra kesinlikle ürün tüketilmemelidir” diyenlerin oranı, gelir düzeyinin yüksek olduğu kesimlerde belirgin bir şekilde artarken, bu konuda düşüncesiz kalanların oranı en düşük gelir grubunda %18,9 seviyesine ulaştı.
“Bu tarihten sonra ürün kalitesi bozulur ama sağlık sorunu yaratmaz” diyenler arasında düşük gelir grubunun oranı oldukça düşüktü, orta sınıfta ise daha yüksekti. Ayrıca, “Ürün açıldıktan sonra bitirilmesi gereken süre” tanımını yapanların sayısı da gelir düzeyi ile birlikte artış gösterdi.
Tavsiye edilen tüketim tarihi hakkında bilgisi olmayanların oranı, yoksul kesimde %24,1 iken, en yüksek gelire sahip kesimde bu oran %5,9 olarak belirlendi.
İsraf, Gelirle Orantılı
Gıda ürünlerini çöpe atma alışkanlığı, gelir düzeyi arttıkça azalıyor. Gelirden en az pay alan kişilerin %93,9’u, gıda ürünlerini “hiçbir zaman” çöpe atmadığını ifade ederken; en yüksek gelire sahip kesimde bu oran %71,6 olarak belirlendi.
“Nadiren” ya da “bazen” gıda ürünlerini çöpe attığını belirtenlerin oranı, en yüksek gelire sahip kesimde sırasıyla %21,2 ve %6,8 olarak belirlendi.
Yoksul Kesim Bozulmadan Gıdayı Çöpe Atmıyor
Gıda israfının nedenlerine baktığımızda, en yoksul kesimde gıda ürünlerinin “bozulma” oranının en yüksek olduğu dikkat çekti. “Son kullanma tarihinin geçmesi” durumu ise gelir düzeyi yüksek olan ikinci grupta en fazla görülüyor. Ayrıca, “Sürekli taze tüketme isteği” ifadesinin de yine zengin kesimde yüksek oranda kendini gösterdiği kaydedildi.
“Fazla satın alınması/pişirilmesi” durumları zengin kesimde sıklıkla görülürken, “Uygun saklama yerinin olmaması” durumu ise en düşük gelir grubunda gıda israfına neden oldu.
En Fazla İsraf Edilen Gıdalar
Gıda gruplarındaki israf oranları da gelir düzeyine göre değişkenlik gösteriyor. “Taze meyve ve sebze”, en çok israf edilen gıda grubu olarak öne çıkarken, gelir düzeyi arttıkça israf oranının da yükseldiği görüldü.
İkinci sırada yer alan “ekmek” israfı ise gelir düzeyi ile ters orantılı bir şekilde azalma gösterdi. Et ve et ürünlerinde israf oranı tüm gelir gruplarında düşük kalırken, süt ve süt ürünlerinde en düşük gelir grubunda israf oranı %18,4 ile en yüksek seviyeye ulaştı.
Makarna israfı, en düşük gelir grubunda en üst seviyede iken, kuru bakliyat israfı en üst gelirdeki kesimde yüksek bulundu.
Paylaşım, Gelir Azaldıkça Artıyor!
Gıda israfını önlemeye yönelik alışkanlıklar arasında, gıda maddelerinin vaktinden önce bozulmalarını önlemek için çaba sarf edenlerin oranı gelirle birlikte artış gösterirken; alışveriş listesi hazırlama oranı da aynı şekilde yükselmeye devam etti. “Bozulacak olan gıda maddelerini başka şekillerde tüketirim” diyenlerin oranı ise her gelir grubunda benzer seviyelerde seyretti.
“Tüketebileceğimden fazla gıda maddelerini paylaşırım” diyenlerin oranı, gelir artışıyla ters orantılı olarak yükselirken; “Tüketebileceğimden fazla gıda maddelerini hayvanlara veririm” ifadesini kullananların, en düşük gelir grubundaki oranı %34,3, en yüksek gelir grubundaki oranı ise %23,9 olarak belirlendi.
Kaynak: Ekonomim
