ŞEBNEM TURHAN
Türkiye’nin enflasyon verileri, haziran ayında mevsimsel sebze ve meyve fiyatlarındaki düşüşlerin etkisiyle beklentilerin altında, yüzde 1,37 olarak kaydedildi. Mayıs ayındaki yıllık tüketici enflasyonu ise yüzde 35,41’den yüzde 35,05’e gerileyerek, Kasım 2021’den bu yana en düşük seviyesine ulaştı. Ancak, İsrail ve İran arasındaki gerilimle artan petrol fiyatları, tüketici enflasyonu üzerinde olumsuz etkiler yarattı. Kirada ise gözle görülür bir artış meydana gelirken, veri öncesinde bankacılık endeksi yüzde 3’ün üzerinde yükseldi, ardından açıklanan verilerin etkisiyle geri çekildi ve gün içinde negatif bölgede kaldı. Piyasa uzmanları, enflasyon verisinin daha düşük gelmesi ve yüksek seyreden bankacılık endeksinde kar satışlarının yaşanmasının muhtemel nedenlerini ortaya koydu. Ayrıca, 24 Temmuz’daki Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısında 300-400 baz puanlık bir indirim beklentisinin yükseldiği belirtildi.
Hizmet Sektörü Hızlandı, Mal Enflasyonu Düşüşte
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), haziran ayına dair enflasyon verilerini duyurdu. Açıklanan veriler, gıda ve giyim dışındaki tüm ana harcama gruplarında haziranda bir yükseliş olduğunu gösterdi. Özellikle, mayıs ayında yüzde 1,74 seviyesinde ılımlı bir artış yaşayan hizmet enflasyonunun haziranda yüzde 2,73’e çıkması dikkat çekti. Ulaştırma hizmetleri ve kiradaki artışlar, bu yüksek aylık artışın başlıca sebepleri oldu. Mal enflasyonu ise yüzde 0,71 ile Mayıs 2023’ten bu yana en düşük seviyeye inmiş durumda.
Taze Meyve ve Sebze Gıda Fiyatlarını Etkiledi
Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda haziranda aylık yüzde 0,27’lik bir düşüş yaşandı. Bu düşüşte en büyük katkı, taze meyve ve sebze fiyatlarının yüzde 1,94 gerilemesinden geldi. Gıda ve alkolsüz içecek grubu, manşet enflasyonu yalnızca 0,07 puan düşürürken, işlenmiş gıdalarda ise haziranda mayıs ayına göre yüzde 0,97’lik bir fiyat artışı yaşandı. Taze meyve ve sebzede yıllık enflasyon yüzde 44,72 olarak hesaplandı, bu da gıda ve alkolsüz içecek grubundaki yüzde 30,20 yıllık enflasyonunun üzerinde gerçekleşti. Ekmek ve tahıllar grubunda haziranda yüzde 1,46 oranında zam yaşandı ve yıllık enflasyon da yüzde 36,59 ile yine ana gruptan yüksek seviyede kaydedildi. Haziran ayının zam şampiyonu ise kahvaltılık tahıllar oldu, bu grup yüzde 13,02’lik bir artış gösterdi. Alkolsüz içecekler de yaz sezonuna zamlı girdi.
Kirada Artış Hız Kesti
Alkollü içecekler ve tütün grubunda haziranda rakı, viski, votka ve şarap fiyatlarında artış görülse de, biradaki indirim bu gruptaki genel fiyat değişimini dengeledi. Giyim ve ayakkabı grubunda ise aylık yüzde 0,27’lik bir düşüşle enflasyonun en büyük yardımcısı olmaya devam etti, bu grubun manşet enflasyonu azaltıcı etkisi 0,02 puanda kaldı.
Konut grubunda ise su fiyatlarına gelen zam ve kiradaki artış, aylık yüzde 2,62’lik enflasyona yol açtı. Konut grubunun manşet enflasyona etkisi 0,43 puan oldu. Su fiyatları yüzde 4,97 oranında zam görürken, kirada aylık artış yüzde 3,97 olarak belirlendi. Bu, Şubat ayından bu yana en yüksek aylık artış olarak kaydedildi.
Döviz Kurlarının Ev Aletleri Üzerindeki Etkisi
Ev eşyası grubunda döviz kurlarındaki hareketlilik nedeniyle yüzde 2,01’lik aylık fiyat artışı gerçekleştirildi ve bu durum manşet enflasyonu 0,15 puan yukarı çekti. Zam şampiyonları arasında fırın ve elektrikli küçük ev aletleri, yüzde 5,54 ve yüzde 5,84’lük artışlarıyla dikkat çekti.
Sağlık grubu, aylık yüzde 0,66 artışla 0,03 puanlık etki yarattı. Haberleşme grubunda ise mobil ve sabit hat ile internet ücretlerindeki artış nedeniyle yüzde 1,83’lük aylık enflasyon hesaplandı. Haberleşme grubunun manşet enflasyona katkısı 0,06 puan oldu.
Jeopolitik Gerilimler Ulaştırmayı Etkiledi
Haziran ayında yaşanan jeopolitik olaylar, en belirgin etkisini ulaştırma grubunda göstermiştir. Benzin ve motorin fiyatları haziranda yüzde 4,13 oranında artmış, bu durum ulaştırma grubunun aylık enflasyonu yüzde 2,38 olarak hesaplanmıştır. Ulaştırma grubunun manşet enflasyona etkisi 0,36 puan olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda otoban ücretleri, otobüs, uçak ve taksi fiyatlarının artışları da ulaştırma grubundaki enflasyonu yukarı çekmiştir. Eğitimde ise, ortaokul ve okul öncesi eğitim kurumlarının fiyatlarındaki yüzde 6’nın üzerinde zam, aylık yüzde 4,48’lik enflasyona neden olmuş ve bu grup manşet enflasyonu 0,12 puan etkilemiştir.
Yaz tatili sezonunun başlamasıyla birlikte lokanta ve oteller grubunda yüzde 2,1’lik fiyat artışı ve manşet enflasyona 0,18 puanlık katkı sağlanmıştır. Zam şampiyonları arasında otel ve pansiyonlar, yüzde 7,09’luk aylık fiyat artışıyla dördüncü sırada yer almıştır.
■ Memur ve Emekli Maaş Artışları Belli Oldu
Haziran ayı enflasyonunun açıklanmasıyla birlikte memur ve memur emeklilerinin 2025 yılı ikinci 6 ayında alacakları zamlı maaşlar ile SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin artış oranları netleşti. Toplu sözleşme gereği, temmuzdan itibaren kamu görevlileri ve memur emeklilerinin tümünün aylık ve ücretlerinde yüzde 5’lik bir artış öngörülüyor. Bu yılın ilk 6 aylık enflasyonu ise yüzde 16,67 olarak hesaplandı. Bu oran nedeniyle, ilave yüzde 10,57 artışla kamu görevlileri ve memur emeklilerinin aylık ve ücretlerinde toplamda yüzde 15,57 artış yapılacaktır. Aynı dönemde SSK ve Bağ-Kur emekli aylıkları da yüzde 16,67 oranında artış göstermiştir. Bu kapsamda, aile yardımı ödeneği dâhil olmak üzere en düşük memur maaşı, 43 bin 726 liradan 50 bin 503 liraya, en düşük memur emekli aylığı ise 19 bin 617 liradan 22 bin 671 liraya yükselmiştir. Hesaplama sürecinde bölgesel ödemeler, ek ders ve vekalet ücreti, döner sermaye ödemesi ile yabancı dil tazminatı gibi ek ödemeler dikkate alınmamıştır. 14 bin 469 lira olan SSK ve Bağ-Kur en düşük emekli aylığı da, TÜİK’in yüzde 16,67’lik TÜFE artış oranı göz önüne alınarak 16 bin 881 liraya yükseltilmiştir.
■ Çekirdek Enflasyondaki Artış Manşetten Yüksek
İşlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç hesaplanan B çekirdek enflasyonu, aylık yüzde 1,76 ile manşet enflasyondan daha hızlı bir artış gösterdi. Yıllık B çekirdek enflasyonu ise mayıs ayındaki yüzde 34,81’den, haziranda yüzde 34,62’ye gerileyerek dikkat çekti. Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ile tütün ve altın hariç hesaplanan C çekirdek enflasyonundaki aylık artış yüzde 1,93 ile manşetten yüksek olarak kaydedildi ve yıllık C çekirdek enflasyonu mayıs ayındaki yüzde 35,37’den, haziranda yüzde 35,64’e yükseldi. Yurtiçi üretici fiyatları endeksinin hazirandaki artışı da gözlemlendi. Üretici fiyatlarını gösteren Yİ-ÜFE, haziranda bir önceki aya göre yüzde 2,46, geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 24,45 artış gösterdi.
Kaynak: Ekonomim
