YENER KARADENİZ/İSTANBUL
Türkiye’nin ekonomik dinamiklerinden biri olarak öne çıkan ihracat, 2025 yılı ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,5 artışla toplamda 65,3 milyar dolara ulaştı. Kilogram başına ihracat değeri ise daha mütevazı bir artışla yüzde 1,3 oranında yükselerek 1,47 dolara çıktı. İhracat birim değerindeki artış, büyük ölçüde maliyet kaynaklı yükselişlerden kaynaklanmakta. Birçok sektör, maliyet artışlarını yeterince yansıtamadığı için ancak sınırlı bir artış yaşandı. Bu dönemde, 26 sektörden 7’sinin birim değerleri düşerken, 16 sektörde değer artışı meydana geldi ve geriye kalan 3 sektörün değerleri sabit kaldı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, 2025’in ilk çeyreğinde en yüksek kilogram başına ihracat değerinde artışı mücevherat sektörü gösterirken, zeytin ve zeytinyağı hem değer hem de sıralama açısından en fazla azalma yaşayan sektör oldu. Gemi, yat ve hizmetleri ise sıralamada en çok yükselen sektör olarak dikkat çekti.
Mücevherat hem oranda hem değerde zirvede
2024 yılında kilogram başına 532 dolar olan mücevher ihracat değeri, 2025’in ilk çeyreğinde yüzde 349 oranında artarak 2 bin 390 dolara ulaştı. Bu artışta, altın fiyatlarındaki yükselişin de payı bulunuyor; zira geçen yılın ilk çeyreğiyle karşılaştırıldığında altın fiyatları 2025’in ilk çeyreğinde yüzde 50’den fazla artış göstermiş durumda. İlk çeyrekte Türkiye’deki altın fiyatlarının uluslararası piyasa ile uyumlu hale gelmesi, mücevherat sektörünü ivmelendirdi ve geçmiş 10 yılda 900 dolara kadar çıkan kilogram başına ihracat değeri, 2 bin 390 dolara kadar yükseldi. Bu gelişme, mücevher sektörünü hem mutlak değer hem de sıralama açısından zirveye taşıdı. Yüksek kaliteli taşlar ve işçilik değerlemesinin etkisiyle mücevher sektörü, katma değerli ihracatın öncüsü olmayı sürdürdü.
Kg başına değerde ilk 3 sektör aynı kaldı
Mücevherat sektörünün ardından kilogram başına ihracat değerinde savunma sanayi 58,26 dolar ile ikinci sırada yer aldı. Ancak savunma sanayi, geçen dönemde kilogram başına ihracat değerinde yüzde 11’lik bir düşüş yaşadı. Sektör, geçen yılın sonunda 65 doları aşarak bir rekor seviyeye çıkmıştı. Hazır giyim sektörü, kilogram başına ihracat değerini yüzde 0,86 oranında artırarak 15,33 dolara yükseltti. Deri ve deri mamulleri sektörü ise yüzde 6,68’lik bir artışla ihracat değerini 11,82 dolara çıkardı. Genel olarak dört sektörün ihracat değerlerindeki sıralama değişmedi.
En hızlı çıkış gemi, yat ve hizmetlerinden
İhracat değeri sıralamasında en büyük artışı gemi, yat ve hizmetleri sektörü kaydetti. 2025’in ilk çeyreğinde kilogram başına ihracat değeri yüzde 69,7’lik bir artışla 5,51 dolardan 9,35 dolara yükseldi. Bu sektör, sıralamada 10. basamaktan 5. sıraya çıkarak en fazla sıçrama gerçekleştiren sektör konumunda. Lüks segmentteki siparişlerin artışı ve Avrupa pazarındaki Türkiye ilgisi, bu performansı destekledi. Ayrıca, en yüksek oranlı artış sıralamasında gemi ve yatın ardından süs bitkileri ve mamulleri yüzde 13’lük artışla kg başına 2,6 dolara, mobilya sektöründe ise yüzde 12,39’luk artışla 1,27 dolara yükseldi. Kuru meyve sektörü ise yaklaşık yüzde 11 artışla 4,93 dolarlık kilo başına ihracat değerine ulaştı.
En fazla düşüş zeytin ve zeytinyağından
Zeytin ve zeytinyağı sektörü ise aynı dönemde yüzde 31,4’lük bir düşüş yaşadı. 2024 yılında kilogram başına 4,59 dolar olan ihracat değeri, 2025’in ilk çeyreğinde 3,15 dolara geriledi. Bu değer kaybı sonucunda, geçen yıl 11. sırada yer alan zeytin ve zeytinyağı sektörü, bu yıl 16. sıraya düştü. İhracat birim değerini en fazla düşüren sektörler arasında; savunma sanayi yüzde 10,99 ve çelik yüzde 7,69’lik düşüşlerle ikinci ve üçüncü sırada yer aldı.
Elektrik-elektronik, su ürünleri ve madencilik sektörlerinde kilogram başına ihracat değerinde herhangi bir değişim gözlemlenmedi. Elektronik sektörü 4,38 dolarda, su ürünleri 3,16 dolarda ve madencilik 0,2 dolarda sabit kaldı. Bu durum, ihracat hacmi artsa bile ürünlerin ortalama değerlerinde ciddi bir dönüşüm yaşanmadığını göstermektedir.
En düşük değerli sektörler yine değişmedi
Madencilik ürünleri ile çimento, cam ve seramik sektörü kilogram başına 0,20 doların altında kalan değerlerle listenin en alt sıralarında yer aldı. Bu sektörlerin ortalama ihraç fiyatlarında bir artış olmaması dikkat çekti. Ayrıca, hububat, yaş meyve sebze ve çelik de 26 sektör arasında kilogram başına ihracat değeri açısından 1 doların altında kalan beş sektör olarak öne çıktı. Veriler, Türkiye’nin geleneksel güçlü sektörlerinde duraklama veya düşük performans gözlemlenirken, işçilik ve teknoloji gerektiren niş alanlarda önemli sıçramalar yaşandığını ortaya koyuyor. Sektör temsilcileri, birim fiyat artışının sadece toplam ihracat hacmini değil, ülke ekonomisine de katkı sağladığını belirterek, teknoloji ve tasarıma dayalı üretimin desteklenmesi gerektiğini sık sık vurguluyor.
Alt kategorilerde 124 dolar ile kürk ilk sırada
TİM verilerine göre, sektörler 208 ayrı alt kategoriye ayrılmakta. Bu kategoriler göz önüne alındığında, kilogram başına en yüksek değere ulaşan mücevherat ve savunma sanayi alt kategorilerini deri sektöründen yani kürk takip ediyor. Söz konusu kategori, kilogram başına 124 dolar olarak gerçekleşti ve bu değer, savunma ve mücevher sektörüne ait alt kategoriler hariç tutulduğunda kürkü ilk sıraya yerleştirdi. Bu değer, geçen yılın sonunda 107 dolar seviyesinde bulunmaktaydı.
Kaynak: Ekonomim
