ŞEBNEM TURHAN
Piyasalardaki dalgalanma, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınıp tutuklanmasının ardından hız kazandı. Merkez Bankası, bu olaya yanıt olarak çeşitli önlemler almaya başladı. Alınan bu önlemler, hem ihtiyaç hem de ticari kredi faizlerinin yükselmesine neden oldu. Döviz kurlarındaki artışı kontrol altına almak ve piyasadaki likidite fazlasını azaltmak amacıyla Merkez Bankası, politika faizini artırmadan TL maliyetini yükseltti. Bunun sonucunda, iki hafta içerisinde ihtiyaç kredi faizlerinde 10 puana kadar artışlar görüldü ve bu durum kredi büyümesinde belirgin bir yavaşlamaya yol açtı.
Merkez Bankası’nın Anında Müdahalesi
19 Mart tarihi, İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla birlikte döviz kurlarında keskin bir artışın yaşandığı bir gün oldu. Bu tarihten itibaren piyasalardaki TL likiditesi hızla arttı. Merkez Bankası’nın verilerine göre, opsiyonların işaret ettiği kur oynaklığı 18 Mart’ta 9,18 düzeyindeyken, 19-21 Mart arasında 24,36’ya, 7 Nisan itibarıyla ise 20,02’ye yükseldi. Dolar/TL, 18 Mart’ta 36,68 iken, bu rakam 19-21 Mart arası 37,94 seviyesine, 7 Nisan’da ise 38 seviyesine ulaştı. Türkiye’nin 5 yıllık iflas risk primi CDS’i, 18 Mart’ta 256,16 baz puandan, 19-21 Mart tarihlerinde ise 327,31 baz puana, 7 Nisan’da ise 363,27 baz puana çıktı. Likidite fazlası 18 Mart’ta 1,17 trilyon lira seviyesindeyken, 19 Mart’ta 991,3 milyar liraya geriledi. Alınan tedbirlerin ardından 24 Mart’ta bu rakam 234,3 milyar dolara kadar düştü. Merkez Bankası’nın müdahaleleriyle 7 Nisan’da likidite fazlası kalmadı ve 54,6 milyar lira likidite açığı ortaya çıktı. TL ve döviz likidite yönetimi çerçevesinde gerçekleştirilen bu adımlar, sistemdeki fazla likiditenin çekilmesi ve TL maliyetinin artmasını sağladı. Bu durum, kredi ve mevduat faizlerinin yükselmesine neden oldu. Merkez Bankası verilerine göre, 19 Mart öncesi 14 Mart ile biten haftada %62,73 düzeyinde olan ihtiyaç kredi faizi, 21 Mart haftası sonunda %63,74’e, 28 Mart ile biten haftada ise %72,45’e yükseldi. İhtiyaç kredi faizlerinde, iki hafta içerisinde 10 puana yaklaşan bir artış gözlemlendi.
Faizlerde Hızlı Artış
EKONOMİ’nin takip ettiği bir yerli özel bankanın faiz oranlarındaki değişim, son dalgalanmanın etkilerini net bir şekilde gösteriyor. Geçen yıl kasım ayının başında %5,49 olan ihtiyaç kredi faizi, 18 Kasım’da %5,39’a geriledi. 20 Ocak 2025’e kadar Merkez Bankası’nın bir politika faiz indirimine rağmen faiz oranı değişmedi. 24 Ocak’ta gerçekleştirilen yeni bir politika faiz indirimiyle birlikte, 27 Ocak’ta faiz oranı 40 baz puan gerileyerek %4,99’a düştü. 10 Şubat’ta %4,89’a, 17 Şubat’ta %4,79’a, 24 Şubat’ta ise %4,69’a kadar inen oranlar, Mart başında tekrar %4,89’a çıkarak 10 Mart itibarıyla %4,69’a çekildi. 19 Mart tarihindeki sarsıntının ardından 24 Mart haftasında %50 baz puan birden artarak %5,19’a yükseldi. Bu hafta ise %4,99’dan başladı.
19 Mart sonrası hızlı bir artış gösteren ihtiyaç kredi faiz oranı, tüketici kredileri büyümesinde de belirgin bir yavaşlamaya neden oldu. Merkez Bankası’nın verilerine göre, 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış verilere göre, 14 Mart ile biten haftada %41,23 olan ihtiyaç kredi büyümesi, 21 Mart haftasında %40,97’ye düştü. 28 Mart’ta ise faizlerin arttığı hafta itibarıyla büyüme oranı %33,96’ya kadar geriledi.
■ Ticari Kredi Büyümesi Düşüşte
Merkez Bankası verilerine göre, TL cinsinden ticari kredi faiz oranı da 19 Mart sonrasında 5 puana kadar yükseldi. 14 Mart ile biten haftada tüzel kişi kredili mevduat hesabı ve kurumsal kredi kartları hariç ticari kredi faiz oranı %50,32 iken, 21 Mart ile biten haftada %51,27’ye, 28 Mart itibarıyla %54,74’e ulaştı. Artan faiz oranları ve bankalara yönelik ticari kredilerde aylık büyüme sınırları, TL cinsinden ticari kredi büyümesinin gerilemesine yol açtı. 14 Mart ile biten haftada %34,42 olan 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi, 21 Mart’ta %33,09’a, 28 Mart’ta ise %29,75’e kadar düştü. Toplam 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış kredi büyümesi de 14 Mart’taki %34,54 seviyesinden, 21 Mart’ta önce %33,65’e indi ve 28 Mart ile biten haftada ise %30,67’ye geriledi.
Kaynak: Ekonomim
