İran’ın F-35 İddiaları: Gerçek mi, Yalan mı?

İran’dan F-35 İddiaları

Kaynak, JACK GUEZ/AFP via Getty Images

İran medyası ve bazı yetkililer, son günlerde “İsrail Hava Kuvvetleri’ne ait çok sayıda F-35 savaş uçağının hedef alındığını” iddia ediyor. Bu iddialar, İsrail ile 12 gün süren savaş sırasında ortaya çıktı ve hala gündemdeki yerini koruyor.

İsrail, bu haberleri yalanlayarak uçaklarının ve pilotlarının güvenli bir şekilde üslerine döndüğünü bildirdi.

İran kaynaklı haberlerde, düşürülen F-35’lerin Varamin, Tebriz ve Kirmanşah yakınlarına düştüğü öne sürülüyor. Ayrıca, acil durum koltuğuyla uçağından atlayan bir İsrailli pilotun ele geçirildiği iddiası da bulunuyor.

İsrail Dışişleri Bakanlığı, Farsça paylaşımlarla İran devlet televizyonunun bu iddialarını alay konusu yaparak, “Peki, neden ele geçirdiğiniz pilotlarımızın görüntülerini yayımlamadınız? Çok endişeliyiz” mesajını içerdiği bir paylaşımda bulundu.

Bir televizyon programında, düşürülen uçakların neden görüntülerinin yayınlanmadığı sorulduğunda, konuk bu durumu askeri ve güvenlik kaygılarına bağlayarak yanıt vermekten kaçındı.

İran’ın F-35’leri Tespit ve İmha Kabiliyeti

İranlı yetkililerin F-35’lerin düşürüldüğünü iddia etmesi, uluslararası medya ve savunma uzmanlarının dikkatini fazla çekmedi. Birleşik Krallık’taki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (RUSI) uzmanı Justin Bronk, İran’ın bilinen askeri kapasiteleri göz önüne alındığında bu tür iddiaların pek inandırıcı olmadığını belirtti.

Bronk, İran’ın mevcut hava savunma sistemleri hakkında şunları ifade etti:

“İran, F-35 ve diğer hayalet uçakları tespit edebilmek için Rus yapımı Nebo-M gibi bazı radar sistemlerini devreye soktu. Ancak bu sistem, F-35 gibi radarlardan kaçabilen jetlerle çatışmaya girmek veya etkin bir şekilde izlemek için gerekli teknik kapasiteye sahip değil.” Ancak, İran’ın çok sayıda uzun menzilli füze sistemi ve radar tesisinin hızla yok edilmesi durumu daha da netleştiriyor.

İran, son yıllarda yurt içinde üretilen karadan havaya füze sistemlerinin gösterimini gerçekleştirdi. Fakat askeri araştırma enstitüleri bu sistemlerin etkinliğini sorgularken, ABD Savunma Bakanlığı’nın İstihbarat Kurumu da bu konu hakkında kapsamlı raporlar hazırladı.

Raporda, İran’ın bazı hava savunma sistemleri geliştirme konusunda ilerlemeler kaydettiği, ancak bu sistemlerin kayda değer sınırlılıklara sahip olduğu ifade edildi, özellikle hedef izleme, angaje olma ve entegrasyon kapasiteleri açısından ileri Batılı veya Rus sistemlerden daha düşük olduğu belirtildi.

F-35’lerin Düşürüldüğüne Dair Herhangi Bir Kanıt Var mı?

İran’ın iddialarını desteklemenin en inandırıcı yolu, düşen uçağın gövdesindeki görünür bir seri numarasını içeren fotoğraflar yayınlamak olacaktı. Ancak şu ana kadar böyle bir kanıt sunulmadı. Bunun yerine, farklı uçak enkazlarının fotoğrafları veya yapay zekayla üretilmiş görseller ile Ukrayna’da düşürülen Rus jetlerine ilişkin görüntüler dolaşıma sokuldu. Bu materyaller, bağımsız medya ve güvenilir askeri uzmanlar tarafından kanıt olarak kabul edilmedi.

İsrail’e ait insansız hava araçlarının düştüğüne dair durum ise farklı bir tutum aldı. İran medyası, çatışmalar sırasında düşürüldüğü belirtilen iki İsrail SİHA’sının net görüntülerini yayımladı ve İsrail bu araçların düşürülmesini teyit etti. İran medyası, 17 İsrail SİHA’sının düştüğünü iddia ederken, bu iddiaların çoğu için güvenilir görsel materyal sağlanmadı.

İsrailli Pilotların Yakalandığına Dair İşaret Var mı?

İranlı yetkililerin, bir ya da daha fazla İsrailli pilotun yakalandığına dair iddialarında, esir alınanların görüntüleri yayınlanmadı. Pilotların kimlikleri hakkında da herhangi bir bilgi verilmedi.

İsrail’in Hamas ve Hizbullah ile yaşadığı geçmiş deneyimler, bu konuda toplumun hassasiyetinin yüksek olduğuna işaret ediyor. Örneğin 2006 yılında Hizbullah tarafından kaçırılan iki İsrail askerinin durumu, aynı yıl yaşanan savaşın nedenlerinden biri oldu.

İsrail’deki medya, askeri personelin kaçırılma olaylarını serbestçe haber yaparken, muhalif gruplar hükümeti askeri kayıplar ve stratejik kararlar nedeniyle eleştiriyor. Ancak şu ana kadar, herhangi bir İsrailli medya kuruluşu tarafından düşürülen İsrail jetlerine veya yakalanan pilotlara dair bir haber yapılmadı. Iran’dan gelen bu iddialar “devlet propagandası” olarak değerlendiriliyor.

F-35’in Özellikleri

İsrail’in elinde bulunan F-35 sayısı kesin olarak bilinmiyor. Ancak, medyada dolaşan haberlere göre, İsrail envanterinde yaklaşık 40 F-35, 75 F-15 ve 190’dan fazla F-16 bulunuyor. Bu uçakların aktif durumuna dair bir bilgi ise mevcut değil.

İsrail Hava Kuvvetleri’nin İran’a yönelik hava saldırılarında kullanılan F-15 ve F-16 jetlerinin yanı sıra, F-35’lerin de devrede olduğuna dair iddialar mevcut.

İran medyasının bu özel uçakta yoğunlaşmasının sebebi, F-35’in kendine has özellikleri ve sıklıkla medyada yer almasıdır. F-35, beşinci nesil avcı uçakları arasında küresel bir standart olarak kabul ediliyor. Uçağın tasarımı ve yapımında kullanılan malzemeler, onu düşman radarlarına karşı neredeyse görünmez kılıyor. Ancak bu özellikler, F-35’in benzersiz olan tek noktası değildir.

F-35’in tasarımında, önceki nesil avcı uçaklarından farklı olarak üç temel prensip göz önünde bulundurulmuştur:

Gövde tasarımı, kullanılan malzemeler ve içindeki sistemler, uçağın radarlar karşısında oldukça görünmez olmasını sağlıyor. Bu jet, düşman radarlarında neredeyse hiç görünmeyebilir.

F-35, bazı haberlerde “uçan süper bilgisayar” olarak tanımlandı. Gelişmiş radar ve sensör sistemleri, pilota 360 derece görüş açısı sağlarken, pilotun kaskı sayesinde hedeflere nişan alma imkanı sunuyor. Ayrıca uçak, havadayken önemli veri toplama kapasitesine sahiptir.

Topladığı bilgileri, komuta merkezi ve operasyon gruplarıyla güvenli bir ağ üzerinden paylaşarak, askeri teknolojide devrim niteliğinde bir özellik sunuyor.

Gizlilik ve istihbarat odaklı tasarımı nedeniyle, F-35 en yüksek irtifada (15 kilometre) ve 1900 kilometre hızda uçabiliyor; ancak bu, onu en yüksekten ya da en hızlı uçan jetler arasında yer almaktan alıkoyuyor.

F-35’ler İsrail için Neden Önemli?

10’dan fazla ülkenin envanterinde F-35 bulunmasına rağmen, bu uçakların İsrail versiyonu olan F-35I “Adir” benzersiz bir modeldir. İsrail, F-35 projesinde ABD’nin uçağa yerel değişiklikler yapmasına izin veren tek ortak ülkedir. Bu değişiklikler, uçağın elektronik yapısını ve silah kabiliyetlerini kapsamaktadır.

İsrail Hava Kuvvetleri’nde F-35’lere özel bir önem verilmesinin sebebi, ülkenin uzun süredir izlediği önleyici saldırı doktrinidir. İsrail, tehditleri henüz oluşmadan etkisiz hale getirmek için çaba sarf etmektedir. Diğer ülkelerin radar sistemlerinden fark edilmeden gizli saldırılar düzenleme yeteneği, bu doktrinin icrası için kritik bir unsurdur.

Ancak, F-35 satın almak ve donatmak yüksek maliyetlidir ve her bir uçağın fiyatının 100 milyon doların üzerinde olduğu bilinmektedir.

Uzmanlar, İran İslam Cumhuriyeti’nin F-35’lere odaklanmasının, yalnızca İsrail’in bölgedeki hava üstünlüğünü zayıflatmak değil, aynı zamanda ülkenin önleyici saldırı doktrinine de doğrudan meydan okumak amacı taşıdığına inanmaktadır.

İran'ın Çin'den, Rus yapımı S-300'lerle aynı prensipte çalışan Çin yapımı HQ-9B hava savunma sistemini almak istediği konuşuluyor.

Çin’in F-35’lere Karşı Etkin Hava Savunma Sistemleri Var mı?

Sosyal medyada dolaşan bir diğer teyit edilmemiş iddia ise İran’ın Çin’den modern hava savunma sistemleri satın almak istediğidir. Çin’in en gelişmiş uzun menzilli hava savunma sistemleri, Rus S-300’lere benzer şekilde çalışan HQ-9’lar olarak öne çıkıyor.

RUSI’den hava gücü ve teknoloji araştırmacısı Justin Bronk, eğer böyle sistemler satılacak olursa, bunların kurulmasının yıllar alabileceği ve İsrail’in büyük ihtimalle böyle bir sistemin kurulmasını engelleyeceği görüşünde.

Bu sebeple, İran’ın F-35’lere karşı etkili bir Çin destekli hava savunma sistemi kurabilmesi, kısa vadede kolay bir hedef değildir.

Çin Modern Hayalet Jetler Yaptı mı?

Son dönemdeki teyit edilmemiş haberlere göre, İran gelişmiş Çin avcı uçaklarını satın almayı da gündemine aldı. Çin, son yıllarda birkaç modern savaş uçağı geliştirdi.

Özellikle J-16 ve J-10C modelleri, Çin’in F-15 ve F-16’lara verdiği yanıt olarak değerlendirilmektedir. Her iki model de Rus tasarımına dayanan güncellenmiş versiyonlardır. Ancak, her ikisinin de gerçek çatışma ortamında denemeleri yapılmadı.

Çin ayrıca J-20 modelini geliştirdi ve bu model, ABD’nin F-22 ve F-35 uçaklarına kısmi bir yanıt olarak görülmektedir. Ancak J-20 de hala geliştirilme ve deneme aşamasındadır.