Kabotaj Kanunu’nun 99. Yılı Kutlanıyor
AYSEL YÜCEL
Kabotaj Kanunu’nun yürürlüğe girmesinin 99. yılı, denizcilik sektörü açısından önemli başarılarla anılıyor. 1 Temmuz 1926 tarihinde yürürlüğe giren bu kanun, Türkiye’de denizciliğin millileştirilmesi açısından tarihi bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Başkanı Tamer Kıran, Türk denizcilik sektörünün bu süreçte dünya çapında kayda değer bir konuma ulaştığını belirtti.
Kıran, Türk sahipli deniz ticaret filosunun tonaj olarak dünya genelinde en üst 10’a yaklaşma eşiğine geldiğini vurguladı.
1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı dolayısıyla EKONOMİ gazetesinin sorularını yanıtlayan Tamer Kıran, Türk denizciliğinin 100 yıllık bir çabanın sonucunda uluslararası arenada önemli bir yere geldiğini ifade etti.
Türk sahipli deniz ticaret filosu, 1 Ocak 2025 itibarıyla yaklaşık 52 milyon DWT’ye ulaşarak dünya sıralamasında 11. sıraya yükseldi. Kıran, “Türkiye ile 10’uncu sıradaki Birleşik Arap Emirlikleri arasında yalnızca 100 bin DWT’lik bir fark kaldı. Birkaç büyük gemi alımıyla ilk 10’un içine girebiliriz” dedi. 2018 yılında göreve geldikleri dönemde Türk filosunun 15. sırada bulunduğunu hatırlatan Kıran, son 7-8 yılda kaydedilen ilerlemenin önemini vurguladı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı verilerine göre, Haziran 2025 itibarıyla Türk sahipli deniz ticaret filosu yaklaşık 53 milyon DWT seviyesine ulaşmış durumda. Ocak ayında 2.092 adet olan filodaki gemi sayısı, Haziran ayına gelindiğinde 2.150’ye çıkmıştır. Bu şekilde son 6 ayda gemi sayısı 58 artarak toplam tonajda yaklaşık %2’lik bir artış gerçekleşmiştir. Küresel ölçekte yaşanan yüksek enflasyona bağlı olarak artan maliyetlerin, mevcut filonun sürdürülebilirliğini ve büyümesini zorlaştırdığını belirten Kıran, “Sektöre yeni oyuncuların dahil olması filodaki bu büyümeyi etkiledi” diye konuştu.
Küresel Ticaret Krizleri
Kıran, küresel ticaretin son yıllarda ardı ardına gelen krizlerden etkilendiğini söyleyerek, pandeminin ardından ticaret savaşları, yükselen enflasyon ve fiziki çatışmaların denizcilik üzerindeki etkilerini değerlendirdi.
“Bu gelişmeler hem insani hem de ekonomik açıdan piyasalarda ve denizciliğin durumunda ciddi etkiler oluşturuyor. Sigorta primleri ve navlun maliyetleri artmakta. Bu da son kullanıcıya olumsuz yansıyor. Savaşın sürmesi denizcilik adına ciddi sorunlar yaratmaktadır. Pandemide de zor günler geçirmiştik, ancak o dönemle karşılaştırıldığında zorluklar farklıydı. Liman sıkışıklıkları yaşandı, fakat denizcilik sektörü 1.5 yıl boyunca enerji ve gıda tedarikinde özverili bir çaba gösterdi. Ancak 2022’nin sonundan beri piyasa koşulları oldukça zor.”
Maliyetlerin artışına dikkat çeken Kıran, “Küresel enflasyon nedeniyle maliyetler geri dönüşü olmayan bir şekilde yükseldi. Navlunlar düşse de maliyetler sabit kaldı; bu durum kârlılığı azalttı. Maliyet artışlarıyla başlayan, ticaret savaşlarıyla devam eden ve fiziki savaşlarla zirveye ulaşan karmaşık bir süreçten geçiyoruz. Talep azalıyor, yatırımlar beklemeye alınıyor” dedi.
Küresel Deniz Ticaretinde Küçülme Beklentisi
2025 yılında küresel deniz ticaretinde %0,5 küçülme öngörülüyor, buna karşın dünya filosunun %3 büyümesi beklenmektedir. Bu durumun arz-talep dengesini olumsuz etkileyeceğini ifade eden Kıran, “2024’te küresel deniz ticaretinde %0,5 küçülme öngörülüyor. Bu, uzun bir aradan sonra gerçekleşecek. Daha önce yalnızca pandemi döneminde yaşanmıştı. Dünya deniz ticaret filosu ise %3 büyüyecek. Arzın arttığı, talebin düştüğü bu tablo bir daralma olarak yorumlanmalıdır. Ayrıca liman sıkışıklıkları tekrar gündeme gelmekte, gemiler limanda daha uzun süre bekliyor. Hurda çıkışları, özellikle son iki yılda neredeyse yok düzeyine düştü; bu, önümüzdeki dönemde pozitif bir etki yaratabilir.” şeklinde bilgi verdi.
Denizcilik Sektörünün Stratejik Önemi
Kıran, denizcilik sektörünün döviz kazandırıcı etkisi ve Türkiye’nin uluslararası görünürlüğüne katkıda bulunmasının önemini vurguladı. “Türk denizciliği olarak kostercilikten başlayarak Akdeniz, Kuzey Avrupa, Amerika kıtası, Afrika ve Uzakdoğu’ya açıldık. Bugün gemi bakım-onarımda dikkate değer bir konuma geldik. Limanlarımız oldukça iyi işliyor. Deniz turizminden acentelere kadar her alanda uluslararası arenada sağlam bir şekilde boy gösteriyoruz. Döviz bazlı ekonomik getirimiz, ülkemizin cari açığına olumlu katkıda bulunuyor” ifadesinde bulundu.
Yurt Dışına Yatırım ve Globalleşme
Türk denizcilik şirketlerinin yurt dışına yatırımlarını artırmasına ilişkin değerlendirmelerde bulunan Kıran, “Denizcilik uluslararası bir alandır. Bu sektörde yer alan şirketlerin uluslararası düşünmesi ve oyunu uluslararası kurallarla oynaması gerekmektedir. Yurt dışında yapılanma ve yönetim de buna dâhildir. Nihai faydalanıcı Türkiye’de yerleşik bir kurum olduğunda, bunun bir sakıncası olduğunu düşünmüyorum. Aksine, küreselleşen dünyada bu adımlar teşvik edilmelidir. Uluslararası arenada daha büyük bir oyuncu olabilmek için bu adımlara acil ihtiyaç var.” şeklinde konuştu.
Denizcilik ve Milli Güvenlik
Tamer Kıran, 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı mesajında şu ifadelere yer verdi: “Cumhuriyetimizin Mavi Vatanı olan denizlerde bağımsızlığın simgesi Kabotaj Bayramı’nın 99. yılını kutlamaktan gurur duyuyoruz. Kabotaj hakkı, Lozan Antlaşması ile geri alınmış ve 1926’daki Kabotaj Kanunu ile deniz taşımacılığı Türk vatandaşlarına bırakılmıştır. Bu kazanım, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile güçlendirilmiş ve Türkiye’ye boğazlar üzerinde denetim sağlamıştır. Atatürk’ün denizciliği büyük bir hedef olarak belirlemesi doğrultusunda sektörümüz hızla gelişmiş ve 2024 yılında Türk sahipli filo 52 milyon DWT ile dünyada 11. sıraya yükselmiştir. Denizcilik sadece ekonomi değil, milli güvenlik meselesidir. Mavi Vatan vizyonu, denizlerdeki haklarımızı koruma iradesidir. Denizciliğe yapılan her yatırım, bağımsızlığımıza katkı sağlar. Bu vesileyle Atatürk ve tüm denizcilerimizi minnetle anıyor, Kabotaj Bayramı’nı kutluyorum.”
Yeşil Dönüşümde Belirsizlikler
Kıran, denizcilik sektörünün karşılaştığı en büyük sınavlardan birinin sıfır emisyon hedefleri olduğunu dile getirerek, geleceğin yakıtı konusundaki belirsizliklerin sürdüğünü belirtti. Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefleri ve Ekim 2025’te kabul edilmesi beklenen “IMO Net Sıfır Çerçevesi” uygulamaları kapsamında, konvansiyonel yakıtların yerine sıfır veya sıfıra yakın emisyonlu yakıtların ve teknolojilerin kullanılması gerektiği üzerinde durdu. Kıran, “Ancak şu anda, konvansiyonel denizcilik yakıtlarının yerini alabilecek tek bir alternatif belirlenmiş değil. Farklı gemi türleri ve coğrafi bölgeler için farklı yakıt seçenekleri gündeme geliyor. Bu durum, yeni gemi siparişlerinde ve liman altyapısı yatırımlarında ciddi belirsizlikler yaratıyor.” dedi.
“Denizcilikte Eğitime Önem Veriyoruz”
Kıran, Türk denizcilik sektörünün eğitim alanındaki başarılarına dikkat çekerek, ihtiyaç duyulan insan kaynağının yetiştirilmesine yönelik büyük bir altyapının kurulduğunu ifade etti. “Dünyada çok sayıda eğitim kurumumuz var. 14 fakülte, 16 meslek yüksekokulu ve 51 denizcilik meslek lisesinde 18 bin 480 öğrenci eğitim görüyor. Ancak bu yeterli değil; 85 milyon nüfuslu bir ülkede çok daha fazla ve kaliteli denizci yetiştirmeliyiz. Denizcilerimizin kalitesi dünyada giderek daha fazla takdir ediliyor. Bu da bizi memnun ediyor. Dolayısıyla hamleleriyle, armatörleriyle ve tersaneleriyle denizcilikte bir ticari ordu olarak büyümeye devam ediyoruz. Ülkemizi uluslararası alanda en iyi şekilde temsil etmeyi sürdüreceğiz.” açıklamasında bulundu.
Kaynak: Ekonomim
